Zelfportret Nicolas Poussin

Nicolas Poussin
1594–1665

Nicolas Poussin was een Franse schilder die bijna zijn hele carrière in Italië doorbracht en geldt als de grondlegger van het Franse classicisme. Zijn werken, vaak met Bijbelse of mythologische onderwerpen, onderscheiden zich door orde, helderheid en intellectuele diepgang. In een tijd waarin de barok bekend stond om emotie en drama, koos Poussin voor beheersing en evenwicht. Daarmee werd hij een voorbeeld voor generaties kunstenaars en een maatstaf voor academische kunst.

Geboren in Les Andelys in Normandië, vertrok Poussin na zijn opleiding in Rouen en Parijs naar Rome, waar hij zijn stijl verder ontwikkelde door studie van de oudheid en de Renaissance. Hij verwierf er invloedrijke opdrachtgevers en groeide uit tot een van de belangrijkste schilders van zijn tijd. Zijn invloed strekte zich uit ver voorbij zijn eigen leven: van de Franse hofkunst in de 17e eeuw tot de neoclassicistische meesters van de 18e en 19e eeuw.

Vroege leven en carrière

Nicolas Poussin werd in juni 1594 geboren in Les Andelys, Normandië. Hij kreeg zijn eerste schilderlessen in Rouen en later in Parijs. Rond 1624 vestigde hij zich in Rome, waar hij al snel bescherming vond van kardinaal Barberini en geleerde verzamelaar Cassiano dal Pozzo.

Zijn eerste grote successen waren werken als The Death of Germanicus (1628) en The Martyrdom of St. Erasmus (1629), schilderijen die zijn reputatie vestigden als meester van historiestukken.

 

Stijl en techniek

  • Classicistische orde – Poussin stond bekend om zijn heldere, rationele composities waarin elke figuur een rol en betekenis had.

  • Invloeden – Hij liet zich inspireren door Raphael, de antieke beeldhouwkunst en de Venetiaanse kleurenmeesters, maar gaf de voorkeur aan lijn en structuur boven dramatische effecten.

  • Landschappen – In zijn latere werken werden landschappen steeds belangrijker, vaak vol symboliek en zorgvuldig opgebouwd.

  • Voorstudies – Poussin werkte langzaam en bedachtzaam, met talloze tekeningen en soms modellen om de juiste compositie te bepalen.

 

Belangrijkste werken

  • The Death of Germanicus (1628) – Een klassiek historiestuk dat hem internationale faam bracht.

  • The Martyrdom of St. Erasmus (1629) – Een altaarstuk voor de Sint-Pietersbasiliek in Rome.

  • Et in Arcadia ego (ca. 1637–1638) – Een iconisch schilderij dat de vergankelijkheid van het leven benadrukt in een pastorale setting.

  • The Inspiration of the Poet (1629–1630) – Een allegorische verheerlijking van kunst en inspiratie.

 

Privéleven

Poussin leidde een teruggetrokken leven. In 1630 trouwde hij in Rome met Anne-Marie Dughet, met wie hij een rustig bestaan leidde. Hij vermeed de drukte van grote ateliers en werkte het liefst alleen, zonder veel assistenten. Zijn huwelijk bracht stabiliteit en zijn schoonfamilie bood hem een kring van trouwe vrienden en opdrachtgevers.

 

Poussin en Raphael

Waar hij zich van Caravaggio afkeerde, vond Poussin juist inspiratie in Raphael. Hij bewonderde Raphael’s gevoel voor harmonie, orde en compositie en nam dat als uitgangspunt voor zijn eigen werk. Net als Raphael streefde Poussin ernaar om schilderkunst tot een hogere, bijna filosofische kunstvorm te verheffen.

Raphael’s invloed is te zien in Poussin’s zorgvuldige rangschikking van figuren, zijn evenwichtige lijnen en de rustige waardigheid die veel van zijn werken uitstralen. Voor Poussin was Raphael het voorbeeld van hoe een schilder niet alleen verhalen illustreerde, maar ook universele waarden en idealen verbeeldde. Zo werd Raphael zijn artistieke tegenpool van Caravaggio: een gids voor een klassiek ideaal dat Poussin tot zijn eigen handelsmerk maakte.

 

Poussin en Caravaggio

Hoewel Caravaggio in Rome overal navolging vond, had Poussin weinig waardering voor diens stijl. Het rauwe realisme, de theatrale emoties en het felle clair-obscur vond hij te plat en te oppervlakkig. Voor Poussin moest schilderkunst de geest verheffen, niet alleen het oog prikkelen.

Deze afkeer van Caravaggio’s aanpak versterkte zijn keuze voor een meer filosofische en classicistische schilderkunst. Hij wilde schilderijen maken die niet alleen indruk maakten door uiterlijk effect, maar ook door morele en intellectuele inhoud. Daarmee zette hij zich duidelijk af tegen de caravaggisten en vestigde hij zijn eigen plaats binnen de kunstgeschiedenis.

 

Laatste jaren en dood

In 1640 werd Poussin korte tijd naar Parijs geroepen als hofschilder van Lodewijk XIII en kardinaal Richelieu. Hoewel hij daar veel aanzien genoot, verlangde hij terug naar Rome, waar hij zijn vrijheid en inspiratie vond. Hij keerde terug en bleef daar werken tot op hoge leeftijd, ondanks gezondheidsproblemen.

Poussin stierf op 19 november 1665 in Rome en werd begraven in de kerk van San Lorenzo in Lucina.

 

Waardering en invloed

Tijdens zijn leven werd Poussin al beschouwd als de belichaming van het klassieke ideaal in de schilderkunst. Zijn werk werd eeuwenlang bestudeerd aan kunstacademies en inspireerde onder meer Jacques-Louis David en Jean-Auguste-Dominique Ingres. Tot vandaag geldt hij als een van de grootste Franse meesters, die de balans wist te vinden tussen kunst, filosofie en moraliteit.

Interessante feitjes

De filosoof onder de schilders 

Zijn tijdgenoten gaven hem de bijnaam de filosoof van de schilderkunst vanwege zijn bedachtzame aard en intellectuele werken.

Boekenliefhebber 

Hij bezat een grote bibliotheek met klassieke literatuur, die hem vaak inspiratie bood.

Een sobere levensstijl 
In tegenstelling tot veel tijdgenoten vermeed Poussin het sociale leven van Rome en leefde hij eenvoudig en teruggetrokken.

Geen groot atelier 

Hij schilderde het liefst zelf, zonder assistenten, om volledige controle over zijn werk te houden.

Italiaan in hart en nieren 

Hoewel geboren in Frankrijk, voelde Poussin zich thuis in Rome en keerde hij na een korte periode in Parijs snel terug.

Gezondheidsproblemen

In zijn latere jaren kampte hij met trillingen in zijn handen, maar door zijn nauwgezette voorstudies kon hij blijven schilderen.

Niet voor iedereen 

Zijn intellectuele schilderkunst sprak vooral geleerden en verzamelaars aan, maar minder het brede publiek.