Rococo

De regionale stijlen

Hoewel de Renaissance bouwkunst overal in Europa werd geïnspireerd door de klassieke oudheid, ontwikkelde elke regio een unieke interpretatie van de stijl. In Italië lag de nadruk op perfectie en wiskundige harmonie, terwijl in Frankrijk en Spanje rijkelijk versierde varianten ontstonden. In de Lage Landen en Engeland werden traditionele bouwvormen gecombineerd met nieuwe Renaissance-ideeën.
Ook de periodes waarin deze stijl hoogtij vierde verschillen licht per regio.

Frankrijk

In Frankrijk, waar de stijl zijn oorsprong vond, werd rococo voornamelijk gebruikt in interieurs van stadspaleizen en aristocratische residenties. Franse rococo werd gekenmerkt door een subtiele elegantie, met lichte pastelkleuren, vergulde ornamenten en fijne asymmetrische motieven. De nadruk lag vooral op intieme en verfijnde salonruimtes, waarin wandpanelen (boiseries) met speelse stucdecoraties en lichte, luchtige plafonds een belangrijke rol speelden. Paleizen zoals het Petit Trianon in Versailles en de salons van Parijse hôtels particuliers zijn typische voorbeelden van deze verfijnde stijl. Bekende architecten en decorateurs zoals Germain Boffrand en François de Cuvilliés speelden een grote rol in de verspreiding van de stijl.

Duitsland en Oostenrijk

In Duitsland en Oostenrijk werd rococo niet alleen in paleizen toegepast, maar ook op grote schaal in kerkelijke architectuur. De Zuid-Duitse rococo onderscheidde zich door een bijna barokke overdaad aan decoraties, met overvloedige fresco’s, vergulde stucwerken en lichte, open structuren die een hemelse sfeer opriepen. Kerken en kloosters kregen interieurs waarin witte en pastelkleurige oppervlakken, gecombineerd met verguldsel en uitbundige plafondschilderingen, een overweldigend visueel effect creëerden. De Wieskirche in Beieren en de Abbaye van Melk in Oostenrijk zijn prachtige voorbeelden van deze stijl, ontworpen door architecten als Balthasar Neumann en Dominikus Zimmermann.

Italië

In Italië bleef de invloed van de barok sterker aanwezig, waardoor rococo minder extreem werd doorgevoerd dan in Frankrijk en Duitsland. Italiaanse rococo-architectuur kenmerkte zich door een zachtere overgang tussen barok en rococo, waarbij de dynamische vormen en grootsheid van de barok behouden bleven, maar met een verfijndere en lichtere afwerking. Steden zoals Venetië ontwikkelden een eigen variant van de stijl, waarbij architecten als Filippo Juvarra speelden met lichtinval, sierlijke details en luxueuze interieurs, zoals te zien in het Palazzo Reale in Turijn.

Engeland

In Engeland werd rococo voornamelijk toegepast in interieurdecoratie en meubilair, eerder dan in de architectuur zelf. De Engelse variant, ook wel bekend als Chippendale-rococo, richtte zich vooral op decoratieve elementen zoals houtsnijwerk en fijne patronen in behang en meubels. In architectuur bleef Engeland meer trouw aan de klassieke traditie van het palladianisme, waardoor rococo slechts sporadisch werd gebruikt in landhuizen en interieurs van herenhuizen, zoals in Strawberry Hill House.

Spanje en Portugal

In Spanje en Portugal werd rococo beïnvloed door de extravagantie van de late barok en nam het een zeer expressieve vorm aan, vooral in religieuze architectuur. In Spaanse en Portugese koloniën in Latijns-Amerika kreeg de stijl een bijzonder decoratieve en gedetailleerde uitwerking, met gevels en interieurs vol gesneden hout, verguldsel en levendige kleuren, zoals te zien is in de kerk van São Francisco in Salvador, Brazilië.

Rusland

In Rusland ontwikkelde rococo zich in de 18e eeuw, voornamelijk onder het bewind van keizerin Elisabeth (dochter van Peter de Grote). De stijl werd sterk beïnvloed door de Franse en Midden-Europese rococo, maar kreeg een eigen, uitbundigere en rijkere interpretatie.
De architect Bartolomeo Rastrelli was de sleutelfiguur van de Russische rococo. Hij ontwierp paleizen en kerken met lichtblauwe en pastelkleurige façades, vergulde ornamenten, golvende lijnen en sierlijke details. In tegenstelling tot de lichtere Franse rococo behield de Russische variant de monumentaliteit van de barok, wat resulteerde in grootschalige, extravagante paleizen.
Het interieur werd gekenmerkt door spiegels, rijk verguld houtsnijwerk, asymmetrische decoraties en luxueuze materialen zoals barnsteen en marmer. De beroemdste voorbeelden zijn het Catharinapaleis in Tsarskoje Selo en delen van het Winterpaleis in Sint-Petersburg.
Hoewel rococo in Rusland relatief kort duurde, werd het een van de meest weelderige en iconische stijlen van de Russische keizerlijke architectuur. Rond 1770-1780 werd het geleidelijk vervangen door het neoclassicisme, onder invloed van Catharina de Grote.

Voorbeeld van de Russische stijl: Catharine Paleis in Poesjkin