Victory Boogie Woogie
Victory Boogie Woogie
Door: Piet Mondriaan
Stijl: De Stijl
Materiaal: Olieverf, tape, papier, houtskool en potlood op doek
Jaar: 1942-1944 (onvoltooid)
Afmeting: 127,5 × 127,5 cm
Het schilderij
Victory Boogie Woogie is het laatste, onvoltooide meesterwerk van de Nederlandse schilder Piet Mondriaan. Het werk markeert de climax van zijn artistieke zoektocht naar pure abstractie, en het toont zijn evoluerende stijl binnen het neoplasticisme, ook wel bekend als De Stijl. Geschilderd tijdens Mondriaans verblijf in New York, is dit werk een ode aan de energie en dynamiek van de stad, maar ook een subtiele viering van de hoop op vrede aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. Hoewel het werk onvoltooid bleef door Mondriaans dood in 1944, wordt het beschouwd als een van de belangrijkste werken in de moderne kunstgeschiedenis.
Het schilderij werd in 1998 door een gift van De Nederlandsche Bank aangekocht door de Stichting Nationaal Fonds Kunstbezit en vervolgens geschonken aan de Staat der Nederlanden. Sindsdien is het schilderij in bruikleen gegeven aan het Kunstmuseum Den Haag waar het nu voor het grote publiek te zien is.
Achtergrond
Mondriaan begon zijn carrière als een figuratieve schilder, maar ontwikkelde zich al snel tot een pionier van de abstracte kunst. In de jaren 1910-1920 ontwikkelde hij zijn kenmerkende stijl, het neoplasticisme, waarin hij geometrische vormen en primaire kleuren gebruikte om een universele harmonie uit te drukken. In 1940, na de uitbraak van de Tweede Wereldoorlog, verhuisde Mondriaan naar New York, waar de bruisende jazz en de moderne architectuur hem diepgaand beïnvloedden.
Victory Boogie Woogie is een antwoord op deze stad: het levendige ritme van de straten en de muziek resoneert in de complexe patronen en kleurvlakken van het schilderij. Mondriaan werkte aan dit schilderij van 1942 tot zijn dood in 1944, en hoewel het niet af is, bevat het een uitzonderlijke energie en dynamiek die het tot een iconisch werk maken.
Het tafereel
Waar eerdere werken van Mondriaan, zoals Compositie met rood, blauw en geel (1930), gekenmerkt werden door een strakke, minimalistische ordening van rechte lijnen en primaire kleuren, laat Victory Boogie Woogie een meer speelse, onregelmatige structuur zien. Het werk bestaat uit een raster van kleine vierkantjes en rechthoeken in levendige kleuren – voornamelijk blauw, geel, rood en wit – afgewisseld met subtiele tinten grijs. Het geheel wordt doorsneden door een netwerk van diagonaal geplaatste lijnen, die een gevoel van beweging en ritme creëren dat nieuw is in Mondriaans werk.
Mondriaan gebruikte hier geen verf in de traditionele zin: hij experimenteerde met gekleurde stukjes papier en tape, die hij op het doek plakte om zo de compositie voortdurend te kunnen aanpassen. Dit maakt het schilderij extra dynamisch, omdat het proces zichtbaar blijft in de verschuivingen van kleur en vorm.
Hier zie je duidelijk de verschillende materialen die hij gebruikte maar ook dat het schilderij nog niet af was. (klik om te vergroten)
Licht en compositie
In Victory Boogie Woogie speelt Mondriaan met asymmetrie en ritmische herhaling. De diagonale lijnen, die in veel van zijn eerdere werken ontbreken, zorgen voor een dynamiek die doet denken aan de syncopatie, een accent dat verwijst naar het verleggen van accenten in een ritme van de jazzmuziek die Mondriaan in New York zo inspireerde. De compositie lijkt voortdurend in beweging, alsof de kleurvlakken dansen op de muziek van de stad. Dit dynamische karakter, versterkt door de combinatie van felle primaire kleuren en de subtiele toevoeging van grijstinten, brengt een gevoel van vreugde en energie over dat nieuw was in Mondriaans oeuvre.
Een ander opvallend element is de afwezigheid van een strikte hiërarchie tussen de kleurvlakken. Waar Mondriaan eerder duidelijk afgebakende vlakken gebruikte, vloeien de kleuren in Victory Boogie Woogie meer in elkaar over. De kleurvlakken worden onderbroken door kleine kleuraccenten, zoals stippen of blokjes, die het geheel een vibrerende textuur geven.
De betekenis
Victory Boogie Woogie is een werk dat spreekt van optimisme en vitaliteit, een contrast met de donkere tijd waarin het werd gemaakt. Mondriaan was in New York getuige van de grimmige realiteit van de Tweede Wereldoorlog, maar hij zag ook hoop in de kracht en energie van de stad. De titel van het werk suggereert een viering van een naderende overwinning, een verwijzing naar de verwachte geallieerde overwinning in de oorlog, hoewel Mondriaan de uiteindelijke overwinning niet meer zou meemaken.
Daarnaast is de "boogie woogie" een stijl van jazzmuziek die populair was in de jaren 30 en 40, en de invloed van deze muziek is duidelijk voelbaar in de ritmische opbouw van het werk. Mondriaan was een liefhebber van jazz en zag in de muziek dezelfde universele harmonie en structuur die hij nastreefde in zijn schilderkunst.
Thema’s en interpretatie
Mondriaan was altijd op zoek naar een balans tussen statische harmonie en dynamische beweging. In Victory Boogie Woogie lijkt hij die balans te hebben gevonden. De beweging van de diagonale lijnen en de vibrerende kleuren geven het schilderij een ritme dat zowel ordelijk als speels is, een viering van zowel structuur als vrijheid.
Het werk kan ook worden gezien als een symbolische reflectie van de overgang van Europa naar Amerika in Mondriaans leven. De energie van New York contrasteerde sterk met de strenge, minimalistische esthetiek van zijn eerdere werken uit Europa. Victory Boogie Woogie lijkt deze transitie te weerspiegelen door een losser en expressiever gebruik van kleur en vorm.
In het kort
Victory Boogie Woogie is meer dan alleen een abstract werk: het is een symbool van de veerkracht van de menselijke geest, een viering van beweging, ritme en hoop in een tijd van wereldwijde crisis. Het werk toont Mondriaans voortdurende zoektocht naar evenwicht tussen chaos en orde, tussen vrijheid en beperking. Hoewel het onvoltooid bleef, heeft het een blijvende invloed gehad op de kunstwereld en blijft het tot op de dag van vandaag een meesterwerk van abstracte expressie en vitaliteit.