Isabella Stewart Gardner Museum (met een van de lege frames)

Isabella Stewart Gardner Museum

25 Evans Way, Boston, MA 02115, Verenigde Staten

De kunstroof in het Isabella Stewart Gardner Museum in Boston, die plaatsvond op 18 maart 1990, is een van de meest spectaculaire en mysterieuze kunstroven in de moderne geschiedenis. Het museum werd die nacht beroofd van 13 waardevolle kunstwerken met een geschatte gezamenlijke waarde van ongeveer 500 miljoen dollar. Tot op de dag van vandaag zijn de werken niet teruggevonden, en de zaak blijft onopgelost.

 

Wat gebeurde er die nacht?

In de vroege uren van 18 maart 1990, rond 1:24 uur, wisten twee mannen, verkleed als politieagenten, het Isabella Stewart Gardner Museum binnen te komen. Ze gebruikten het voorwendsel dat ze reageerden op een melding van verstoring in het museum. Toen ze bij de dienstingang arriveerden, werden ze binnen gelaten door een van de bewakers die dienst had, vermoedelijk vanwege het vertrouwen dat ze politieagenten waren.

Eenmaal binnen slaagden de dieven erin om zowel deze bewaker als zijn collega te overmeesteren. Ze werden vastgebonden en opgesloten in de kelder van het museum. De overval verliep zonder verdere verstoring, aangezien er op dat moment geen alarm werd geactiveerd en er geen andere aanwezigen waren. De dieven konden vervolgens bijna anderhalf uur lang hun gang gaan en namen daarbij de tijd om zorgvuldig hun keuzes te maken.

De gestolen kunstwerken

De buit bestond uit 13 kunstwerken, waarvan sommige van onschatbare waarde zijn. De meest opvallende werken die gestolen werden, zijn:

  1. "Het Concert" van Johannes Vermeer – Een van de zeldzame werken van de Nederlandse meester. De waarde van dit schilderij alleen wordt geschat op ongeveer 200 miljoen dollar.

  2. "Christus in de storm op het meer van Galilea" van Rembrandt van Rijn – Dit is het enige zeeschilderij dat Rembrandt ooit maakte. Het is een meesterwerk dat het Bijbelse verhaal van Christus en zijn discipelen weergeeft tijdens een storm op het Meer van Galilea.

  3. "Een dame en heer in het zwart" van Rembrandt – Ook dit werk van Rembrandt behoort tot de topstukken die gestolen werden.

  4. "Landschap met obelisk" van Govaert Flinck – Dit schilderij werd aanvankelijk toegeschreven aan Rembrandt, maar later bleek het werk van een van zijn leerlingen, Flinck.

  5. "Chez Tortoni" van Édouard Manet – Een portret van een man aan een tafel dat het impressionistische talent van Manet illustreert.

Naast deze schilderijen werden ook verschillende objecten gestolen, waaronder een bronzen Chinese vaas en een adelaar uit de Napoleontische tijd. Wat opvallend is, is dat de dieven sommige van de waardevolste kunstwerken in het museum, zoals een schilderij van Botticelli, links lieten liggen.

Verdachte keuzes en methodiek

Wat de kunstroof in het Gardner Museum zo mysterieus maakt, zijn de keuzes die de dieven maakten. Ze leken ervaren in het omgaan met kunstwerken, maar hun selectie van wat ze meenamen en wat ze achterlieten roept vragen op. Bovendien sneden ze enkele schilderijen ruw uit hun lijsten in plaats van de werken netjes uit de lijst te halen, wat de schade aan de kunstwerken aanzienlijk vergrootte. Het feit dat ze anderhalf uur de tijd namen, terwijl ze ongestoord door het museum konden wandelen, suggereert dat ze goed voorbereid waren.

De reden waarom deze specifieke werken werden gestolen en wat de motieven van de dieven waren, blijft een onderwerp van speculatie. Het is niet duidelijk of de dieven handelden in opdracht van een verzamelaar, of dat ze de werken wilden verkopen op de zwarte markt.

Onderzoek en verdachten

Ondanks uitgebreide onderzoeken door de FBI, kunstexperts en privédetectives, heeft de zaak nooit geleid tot een oplossing. Verschillende theorieën en mogelijke verdachten zijn door de jaren heen onderzocht. Een van de veelgehoorde theorieën is dat de diefstal werd uitgevoerd door leden van de georganiseerde misdaad. De FBI vermoedde betrokkenheid van de beruchte maffiafamilies uit Boston of Philadelphia, die mogelijk de werken als onderpand gebruikten om strafvermindering te onderhandelen.

Een aantal prominente criminelen werd genoemd in het onderzoek, zoals Carmine Merlino, een bekende maffialeider, en zijn handlanger Bobby Donati. Donati zou betrokken zijn geweest bij de diefstal, maar werd in 1991 vermoord, nog voor hij verder kon worden ondervraagd.

In 2013 gaf de FBI aan dat ze hadden ontdekt wie verantwoordelijk waren voor de diefstal, maar noemden geen namen omdat de hoofdverdachten op dat moment al overleden waren. De kunstwerken zouden zich volgens hen ergens in de regio Philadelphia bevinden, maar hun exacte locatie bleef onbekend.

Het mysterie blijft

Ondanks de inspanningen van de FBI, beloningen van miljoenen dollars en een sterke publieke interesse, zijn de gestolen kunstwerken nog steeds niet teruggevonden. Het museum heeft jarenlang een beloning van 10 miljoen dollar uitgeloofd voor informatie die leidt tot de veilige terugkeer van de kunstwerken.

Wat het mysterie nog verder verdiept, is het feit dat het museum de lege lijsten van de gestolen werken nog steeds heeft hangen op de plaatsen waar ze ooit hingen. Dit wordt beschouwd als een eerbetoon aan de verloren meesterwerken en een voortdurende herinnering aan de kunstroof. Het Isabella Stewart Gardner Museum, zelf een kunstwerk op zich, werd opgericht door de excentrieke kunstverzamelaar Isabella Stewart Gardner, en haar testament stelde dat het museum altijd in zijn oorspronkelijke vorm moest worden behouden, waardoor de lege plekken ongewijzigd blijven.

De roof van het Isabella Stewart Gardner Museum blijft een van de grootste onopgeloste kunstdiefstallen in de geschiedenis. De combinatie van de waardevolle gestolen werken, de mysterieuze omstandigheden en het feit dat de werken na zoveel jaren nog steeds vermist zijn, maakt dit een van de meest fascinerende misdaadverhalen ooit. Het museum hoopt nog steeds dat de gestolen kunstwerken op een dag zullen worden teruggevonden en herenigd met hun rechtmatige thuis.