Sterrennacht

Sterrennacht - geschilderd in 1889

Sterrennacht

Door: Vincent van Gogh
Stijl: Post-impressionisme
Materiaal: Olieverf op doek
Jaar: 1889
Afmeting: 73 × 92 cm

Het schilderij

De Sterrennacht geschilderd door  Vincent van Gogh, is een van de meest iconische werken in de geschiedenis van de kunst. Het schilderij toont een dramatisch, dromerig landschap met een wirwar van levendige sterren boven een slaperig dorp. Van Gogh voltooide het werk tijdens zijn verblijf in een psychiatrische inrichting in Saint-Rémy-de-Provence, waar hij werd opgenomen nadat hij geestelijk leed had ervaren. De Sterrennacht wordt gezien als een krachtige uitdrukking van Van Gogh's innerlijke emoties, gecombineerd met zijn uitzonderlijke vaardigheid in het gebruik van kleur en beweging.

 

Ontstaan en Achtergrond

Van Gogh schilderde De Sterrennacht vanuit zijn kamer in de inrichting, met uitzicht op de heuvels van Saint-Rémy. Hoewel hij vaak naar buiten ging om te schilderen, is het schilderij waarschijnlijk gebaseerd op zowel observatie als zijn verbeelding. Hij combineerde zijn herinneringen aan het dorp met de hemel die hij zag vanuit zijn raam. Van Gogh was gefascineerd door de nacht en de kosmos, en hij schreef aan zijn broer Theo dat hij vaak werd aangetrokken door het schilderen van sterrenhemels.

Deze periode van zijn leven was emotioneel turbulent, en het schilderij wordt vaak geïnterpreteerd als een reflectie van zijn psychische toestand.  De Sterrennacht werd echter niet door Van Gogh zelf als een meesterwerk beschouwd; hij was ontevreden over het werk en zag het aanvankelijk als een mislukking.

 

Beweging en dynamiek

Een van de meest opvallende kenmerken van De Sterrennacht is het intense gevoel van beweging. De sterren en wolken in de hemel lijken in een draaiende, wervelende beweging gevangen, bijna alsof ze dansen. Dit geeft het schilderij een dynamische, levendige kwaliteit die het werk een gevoel van energie en onrust geeft.

• Wervelingen in de lucht: De golvende lijnen in de lucht zijn waarschijnlijk een van de meest herkenbare elementen van het schilderij. Van Gogh creëerde met zijn penseelstreken een gevoel van kosmische beweging, alsof de sterren en de hemel zelf in beweging zijn. Deze wervelende vormen kunnen worden gezien als een weerspiegeling van Van Gogh's eigen innerlijke onrust en geestelijke toestand op dat moment.
  
  
• De maan en sterren: De hemel in De Sterrennacht is gevuld met heldere, intense sterren en een gloeiende halve maan. Van Gogh gebruikte dikke, duidelijke penseelstreken om de sterren te schilderen, waardoor ze lijken te schitteren en bijna uit het doek te springen. Deze luminantie contrasteert sterk met de donkere nacht, wat bijdraagt aan de dramatiek van het schilderij.

 

De wervelingen in de lucht met heldere, intense sterren en een gloeiende halve maan

Licht en kleur

Van Gogh was een meester in het gebruik van kleur om emotie over te brengen, en in De Sterrennacht gebruikt hij vooral intense blauw- en geeltonen om het gevoel van de nachtelijke hemel te versterken. Het schilderij is bijna geheel opgebouwd uit contrasterende kleuren – het diepe, koele blauw van de lucht tegenover het warme geel van de sterren en maan.

• Blauw als emotionele kracht: Het dominante blauw in het schilderij geeft een gevoel van diepte en mysterie. Voor Van Gogh was blauw vaak een kleur van melancholie, en de uitgestrekte blauwe lucht boven het slaperige dorp roept een gevoel van isolatie en introspectie op. Tegelijkertijd geeft de beweging in het blauw de lucht een energie die het schilderij levendig maakt.
  
  
• Geel als hoop: De heldere gele sterren en maan brengen een gevoel van warmte en licht, een contrast met de koele, melancholische blauwe tinten. Deze sterren lijken bijna te stralen met een eigen levendigheid, wat sommige interpretaties heeft geleid tot de gedachte dat Van Gogh in deze sterren hoop en spiritualiteit zag.

 

Het dorp en de cipres

Onderaan het schilderij bevindt zich een dorp, met een aantal gebouwen, waaronder een kerk met een hoge toren. Hoewel het dorp waarschijnlijk niet gebaseerd is op een specifieke plaats, creëert het een gevoel van rust en stabiliteit, wat in schril contrast staat met de tumultueuze lucht erboven.

• De cipres: Aan de linkerzijde van het schilderij staat een grote, donkere cipresboom, die als een verbindend element fungeert tussen de aarde en de hemel. De cipres is traditioneel een symbool van dood en rouw in de kunst, maar in De Sterrennacht lijkt de boom ook opwaarts te reiken naar de hemel, wat wijst op een mogelijk spiritueel element. De vorm van de cipres weerspiegelt de wervelingen van de lucht, wat een gevoel van eenheid en samenhang in het schilderij creëert.
  
  
• De kerk: De kerk in het midden van het dorp trekt de aandacht met zijn slanke torenspits, die omhoog wijst naar de hemel. Dit kan worden geïnterpreteerd als een symbool van spiritualiteit of een zoektocht naar troost te midden van innerlijke onrust.

 

Penseeltechniek en textuur

Van Gogh stond bekend om zijn gebruik van dikke, expressieve penseelstreken, en in De Sterrennacht is dit duidelijk zichtbaar. Zijn impasto-techniek (dikke lagen verf) geeft het schilderij een bijna driedimensionale kwaliteit. Deze textuur draagt bij aan de levendige energie van het werk, vooral in de draaiende, golvende lucht.

• Impasto: Van Gogh bracht de verf zo dik aan dat de penseelstreken zichtbaar blijven op het oppervlak van het doek. Dit creëert niet alleen een gevoel van beweging, maar geeft het schilderij ook een tastbare kwaliteit. De verf lijkt bijna uit het doek te komen, wat de dynamische uitstraling van het schilderij versterkt.
  
  
• Expressieve lijnen: De kronkelende lijnen van de lucht, de scherpe contouren van de cipres en de rondingen van de sterren en maan worden allemaal benadrukt door Van Gogh's expressieve penseelstreken. Deze lijnen dragen bij aan de onregelmatige en intense sfeer van het werk.

 

Hier zie je duidelijk het gebruik van dikke, expressieve penseelstreken