Zware beveiliging van De Schreeuw en Madonna nadat de schilderijen waren teruggevonden, voordat de werken zijn gerestaureerd
Foto van commons.wikimedia.org
Munch Museum
Nieuw adres: Edvard Munchs Plass 1, 0194 Oslo, Noorwegen
"De Schreeuw" van de Noorse schilder Edvard Munch is een van de meest iconische kunstwerken ter wereld. Het symbolistische schilderij, dat intense emoties van angst en existentiële wanhoop uitdrukt, is al jaren een van de meest herkende en gereproduceerde kunstwerken. Helaas heeft de beruchtheid van "De Schreeuw" het werk ook een aantrekkelijk doelwit gemaakt voor kunstdieven. Het schilderij werd twee keer gestolen, eerst in 1994 en opnieuw in 2004. Terwijl de eerste diefstal plaatsvond tijdens de Olympische Winterspelen in Noorwegen, was de diefstal van 2004 uit het Munch Museum in Oslo veel dramatischer en gewelddadiger, en het lot van het schilderij bleef jarenlang onzeker.
Eerdere diefstal in 1994
In 1994, op de ochtend van 12 februari, de dag dat de Olympische Winterspelen in Lillehammer van start gingen, werd "De Schreeuw" gestolen uit de Nationale Galerie van Noorwegen. De dieven wisten via een raam binnen te komen en het schilderij mee te nemen. Kort daarna ontvingen de Noorse autoriteiten een losgeldbrief, waarin werd geëist dat er een grote som geld werd betaald voor de veilige terugkeer van het schilderij. Het schilderij werd echter enkele maanden later teruggevonden na een undercoveroperatie door de Noorse politie. Dit gaf een zucht van verlichting aan kunstliefhebbers wereldwijd, maar slechts tien jaar later, in 2004, werd "De Schreeuw" opnieuw het slachtoffer van een diefstal, ditmaal op nog dramatischere wijze.
De roof in 2004: Een gewapende overval
Op 22 augustus 2004, op klaarlichte dag, werden bezoekers van het Munch Museum in Oslo opgeschrikt door een gewelddadige overval. Twee gemaskerde mannen, gewapend met pistolen, stormden het museum binnen terwijl het druk bezocht werd door toeristen en lokale kunstliefhebbers. De overvallers gingen onmiddellijk naar de zaal waar "De Schreeuw" en een ander beroemd werk van Munch, "Madonna", werden tentoongesteld. De dieven ontdeden de schilderijen snel van hun ophangingen en vluchtten vervolgens in een klaarstaande auto. De hele overval duurde slechts enkele minuten, maar liet het personeel en de bezoekers geschokt en verlamd achter. De diefstal vond plaats onder het oog van beveiligingscamera’s en in aanwezigheid van verschillende getuigen, maar door de snelheid en brutaliteit van de actie konden de daders zonder problemen ontsnappen.
De gestolen werken: "De Schreeuw" en "Madonna"
De dieven stalen niet alleen "De Schreeuw", maar ook "Madonna", een ander iconisch werk van Edvard Munch. "De Schreeuw", onderdeel van een serie van vier versies, is een meesterwerk dat diepe emotie en angst uitbeeldt en symbool staat voor de moderne existentiële crisis. "Madonna" is een minder bekend werk, maar toont een vrouw in een sensuele en spirituele pose, wat typerend is voor Munchs complexe relatie met thema's als leven, dood en seksualiteit.
Hoewel de schilderijen verzekerd waren, veroorzaakte de diefstal een culturele schok in Noorwegen en wereldwijd. "De Schreeuw" heeft een bijna mythische status en het verdwijnen ervan veroorzaakte veel opschudding in de internationale kunstwereld. De brutale overval leidde ook tot kritiek op de beveiliging van het Munch Museum, omdat bleek dat de beveiliging ontoereikend was om een gewapende overval te voorkomen.
Onderzoek en speurtocht
De diefstal zette onmiddellijk een grootschalig onderzoek in gang. De Noorse politie begon een klopjacht op de daders en zette internationale samenwerking op om de werken terug te krijgen. Ondanks het feit dat er getuigen en bewakingsbeelden waren, verliep het onderzoek moeizaam. In de kunstwereld bestaan er talloze netwerken voor illegale kunsthandel, en werken van het kaliber van "De Schreeuw" worden vaak gestolen in opdracht van privéverzamelaars of worden gebruikt als onderpand binnen de georganiseerde misdaad.
De autoriteiten vermoedden dat de overval door een lokale criminele bende was georganiseerd, en er werden verschillende arrestaties verricht. In 2005 werden drie mannen veroordeeld voor betrokkenheid bij de diefstal, maar de schilderijen zelf bleven lange tijd spoorloos.
De terugkeer van de schilderijen
Pas op 31 augustus 2006, twee jaar na de diefstal, maakte de Noorse politie bekend dat beide schilderijen waren teruggevonden tijdens een grootschalige politieoperatie. Hoewel de details van de operatie grotendeels geheim bleven, is bekend dat de schilderijen werden gevonden na maandenlange undercoveractiviteiten en samenwerking met internationale politiediensten.
Hoewel de terugkeer van de schilderijen een grote opluchting was, bleek dat beide kunstwerken ernstig beschadigd waren. "De Schreeuw" had waterschade en krassen, en "Madonna" was ook beschadigd. Restaurateurs begonnen onmiddellijk met het herstel van de schilderijen om ze weer in hun oorspronkelijke staat te brengen. Gelukkig slaagden de experts erin om de schilderijen grotendeels te herstellen, en beide werken werden uiteindelijk teruggeplaatst in het Munch Museum, waar ze nu met veel strengere beveiligingsmaatregelen worden bewaard.
Beveiligingsvragen en culturele impact
De diefstal van "De Schreeuw" in 2004 stelde serieuze vragen over de beveiliging van culturele instellingen en waardevolle kunstwerken. Het Munch Museum kreeg kritiek vanwege het gebrek aan bescherming tegen gewelddadige aanvallen, vooral omdat "De Schreeuw" in 1994 al eerder was gestolen. Na de diefstal in 2004 werden strengere beveiligingsmaatregelen ingevoerd in het museum, waaronder verbeterde camera's, versterkte vitrines en een hogere aanwezigheid van beveiligingspersoneel.
De diefstal liet ook zien hoe kwetsbaar culturele schatten zijn voor georganiseerde misdaad. Kunstwerken zoals "De Schreeuw" zijn niet alleen van groot historisch en artistiek belang, maar hebben ook een enorme financiële waarde, wat ze aantrekkelijke doelwitten maakt voor criminelen.
Een meesterwerk hersteld, maar de littekens blijven
De diefstal van "De Schreeuw" in 2004 was een van de meest dramatische kunstroven van de 21e eeuw. De gewelddadige overval in het Munch Museum en de langdurige speurtocht naar de schilderijen lieten diepe littekens achter in de Noorse kunstwereld. Hoewel de werken uiteindelijk terugkeerden en gerestaureerd werden, blijft de diefstal een herinnering aan hoe kwetsbaar kunstwerken zijn en hoe waardevol ze zijn voor zowel cultuur als criminaliteit.
"De Schreeuw", ondanks de schade en het misbruik dat het heeft doorstaan, blijft een van de meest bewonderde schilderijen ter wereld en een symbool van menselijke angst en wanhoop. De diefstal in 2004 heeft de legende rond het schilderij alleen maar versterkt, en het werk staat nu zowel als een kunstzinnige als een criminele legende in de moderne tijd.