No 9 door Mark Rothko uit 1953
Abstract Expressionisme
Periode: 1940 - 1950
Het Abstract expressionisme is een kunststroming die zich in de Verenigde Staten ontwikkelde, met New York als centrum. Het was de eerste grote Amerikaanse kunstbeweging die internationale erkenning kreeg en werd gezien als een reactie op de trauma's van de Tweede Wereldoorlog. Abstract expressionisme combineerde elementen van de Europese moderne kunst, zoals surrealisme en kubisme, met een nieuwe, krachtige expressie van emotie en individualiteit.
Deze stroming ontstond onder invloed van eerdere Europese avant-garde bewegingen zoals het surrealisme, maar de kunstenaars in deze stroming wilden verder gaan door spontaan, intuïtief en vaak grootschalig te werken. Ze waren minder geïnteresseerd in de figuratieve weergave van de werkelijkheid en meer in de directe uitdrukking van hun emoties en innerlijke belevingswereld.
Invloed en nalatenschap
Het abstract expressionisme was niet alleen een belangrijke kunstbeweging op zich, maar had ook een blijvende invloed op de ontwikkeling van de moderne kunst. Het markeerde een verschuiving in het centrum van de kunstwereld van Europa naar de Verenigde Staten en zorgde voor de opkomst van New York als een belangrijk centrum van de avant-garde kunst.
De invloed van abstract expressionisme is te zien in latere stromingen zoals minimalisme en conceptuele kunst. Bovendien veranderde het de manier waarop kunstenaars hun creatieve proces benaderden, waarbij de focus verschoof van het eindproduct naar het proces van het maken van kunst zelf.
Kenmerken van het Abstract expressionisme
Abstractie en grootschalige composities
In plaats van figuratieve of herkenbare vormen, maakten abstract expressionisten gebruik van abstracte vormen en spontane, vaak intense penseelstreken. Hun werken waren vaak groot van formaat om een krachtige visuele impact te creëren.
Emotionele expressie
De werken van abstract expressionisten waren een directe weergave van hun innerlijke wereld. De schilderkunst werd een middel om diepgewortelde emoties, instincten en reacties op het leven weer te geven. De fysieke handeling van het schilderen werd net zo belangrijk als het eindresultaat.
We Live in Her Dreams door Miriam Shapiro
Over Willem de Kooning en zijn werk
Spontaniteit en improvisatie
Het proces was vaak onvoorspelbaar en de kunstenaars werkten zonder vooropgezet plan. Het resultaat was vaak een explosie van kleur en vorm die het moment en de emoties van de kunstenaar weergaf.
Action painting en color field painting
Binnen het abstract expressionisme ontwikkelden zich twee belangrijke benaderingen.
- Action painting, waarbij de nadruk lag op de fysieke handeling van het schilderen. De kunstenaar bewoog zich vrij over het doek, waarbij druppelen, gooien en spatten van verf een essentieel onderdeel van het werk werd.
- Color field painting richtte zich op grote vlakken van kleur die werden gebruikt om contemplatieve, subtiele werken te creëren.
No. 5 door Jackson Pollock uit 1948
Een aantal kunstenaars en hun werken in een korte film
Belangrijke kunstenaars en hun werk
Jackson Pollock:
Jackson Pollock was de leidende figuur binnen het abstract expressionisme en ontwikkelde de druppeltechniek, waarmee hij verf op een ritmische en vrije manier op het doek aanbracht. Zijn werken zijn iconisch vanwege hun abstracte aard en het gevoel van beweging.
Belangrijk werk van Pollock:
"No. 5, 1948" (1948): Dit is een van de beroemdste werken van Pollock. Het bestaat uit een complexe wirwar van druppelende verf op een groot doek. Pollock werkte vaak door verf rechtstreeks op het canvas te laten druppelen, spatten of gieten. Dit type schilderen werd bekend als action painting.
"Blue Poles" (1952): Dit werk is een mengeling van abstracte kleuren en lijnen, met een focus op beweging en energie. De titel verwijst naar de prominente verticale lijnen in het werk, maar de compositie blijft sterk abstract en dynamisch.
Mark Rothko:
Rothko wordt beschouwd als een van de pioniers van color field painting. Zijn werk is abstract, maar tegelijkertijd geladen met emoties. Door het gebruik van eenvoudige vormen en kleurvlakken probeerde Rothko een diepe innerlijke ervaring op te roepen.
Belangrijk werk van Rothko:
"No. 61 (Rust and Blue)" (1953): Dit schilderij is een goed voorbeeld van color field painting, waarin grote rechthoeken van kleur in elkaar overlopen. Rothko's werken richten zich vaak op het creëren van een contemplatieve en spirituele ervaring.
"No. 14" (1960): Dit werk bestaat uit uitgestrekte kleurvlakken die schijnbaar zweven tegen een effen achtergrond. De subtiliteit van de kleuren creëert een intense emotionele reactie bij de kijker.
Willem de Kooning:
De Kooning combineerde figuratie met abstractie en stond bekend om zijn energieke, expressieve penseelstreken. Zijn schilderijen, vooral van vrouwen, zijn een mix van abstractie en herkenbare vormen, waardoor ze een unieke plaats innemen binnen het abstract expressionisme. Belangrijk werk van De Kooning:
"Woman I" (1950-52): Dit schilderij combineert abstractie met figuratieve elementen. Het beeld van een vrouw, wild en vervormd, is opgezet met ruwe, agressieve penseelstreken. De Kooning’s werken zijn dynamisch en vol energie.
"Excavation" (1950): Een abstract werk waarin de compositie bestaat uit een wirwar van lijnen en vormen die aan landschappen of menselijke figuren doen denken, maar nooit volledig herkenbaar zijn.
Franz Kline:
Kline was beroemd om zijn gebruik van grote, krachtige zwart-witte composities. Zijn werken waren vaak monumentaal in schaal en maakten gebruik van sterke contrasten. Belangrijk werk van Kline:
"Chief" (1950): Een dramatisch werk waarin grote zwarte penseelstreken de compositie domineren, met sterke contrasten tussen zwart en wit. Kline’s werk richtte zich vaak op eenvoudige maar krachtige vormen.
"Mahoning" (1956): Dit schilderij bevat zijn kenmerkende grote, brede zwarte lijnen op een witte achtergrond, waardoor een dynamisch en bijna grafisch beeld ontstaat.
Barnett Newman:
Newman was een pionier van color field painting, en zijn werken stonden bekend om hun eenvoudige, maar toch krachtige composities. Zijn "zips" creëerden een gevoel van ruimte en oneindigheid. Belangrijk werk van Newman:
"Vir Heroicus Sublimis" (1950-51): Dit werk bestaat uit een groot rood vlak met smalle verticale lijnen (zogenaamde "zips") die de compositie doorbreken. Newman wilde met zijn schilderijen een ervaring van overweldiging en het sublieme oproepen.
"The Stations of the Cross" (1958-66): Een serie van 14 doeken, waarin zwarte en witte lijnen de abstracte thema’s van lijden en verlossing verbeelden.
Zijn belangrijkste werk is Armored Train in Action (Gepantserde trein in actie) (1915)