Wall Drawing #522 door Sol LeWitt
Conceptuele en Procesgerichte Kunst
Periode: Vanaf 1960 tot heden
Conceptuele en procesgerichte kunst markeren een verschuiving van de fysieke vorm naar het idee achter een kunstwerk. Deze stroming, die vanaf de jaren 1960 opkwam, stelt dat het concept of de gedachte achter een kunstwerk belangrijker is dan het fysieke object zelf.
Kunstenaars zoals Marcel Duchamp en Joseph Beuys benadrukten dat kunst een middel is om ideeën te communiceren en dat de toeschouwer een actieve rol speelt in het interpreteren van het werk. Het creatieve proces en de context van het kunstwerk worden vaak net zo belangrijk geacht als het eindresultaat.
De stroming
Ready-mades
Marcel Duchamp introduceerde het concept van de ready-made, waarbij alledaagse objecten worden verheven tot kunst door hun context te veranderen. Dit bracht fundamentele vragen over wat kunst is en wie bepaalt wat kunst kan zijn.
Voorbeeld: Duchamp’s "Fountain" (1917), een omgekeerd urinoir dat kunst definieert door zijn presentatie en niet door traditionele esthetische kwaliteiten.
Duchamp’s "Fountain"
Proceskunst
Bij proceskunst ligt de nadruk op het creatieve proces in plaats van het eindproduct. De methoden, materialen en de interactie van de kunstenaar met het werk worden integraal onderdeel van de kunst.
Voorbeeld: Eva Hesse’s "Repetition Nineteen III" (1968) is een serie organische vormen die het onvoorspelbare karakter van haar materialen benadrukt.
Eva Hesse’s "Repetition Nineteen III"
Performancekunst
Performancekunst maakt het lichaam en de acties van de kunstenaar zelf tot het kunstwerk. Het tijdelijke en vergankelijke karakter van deze kunstvorm benadrukt het idee boven het object.
Voorbeeld: Joseph Beuys’ "I Like America and America Likes Me" (1974), waarin hij drie dagen doorbracht met een coyote in een galerie om culturele symboliek en ecologie te onderzoeken.
Joseph Beuys’ "I Like America and America Likes Me"
Kenmerken van conceptuele en procesgerichte kunst
Primair conceptueel
Het idee achter het werk is belangrijker dan de fysieke vorm.
Experimenteel gebruik van materialen
Kunstenaars gebruiken vaak onconventionele of vergankelijke materialen.
Betrokkenheid van de toeschouwer
De interpretatie en interactie van de toeschouwer zijn cruciaal.
Documentatie
Veel werken bestaan in de vorm van documentatie zoals foto’s, video’s of tekst, vooral bij performancekunst.
Symboliek en functie
Conceptuele en procesgerichte kunst verkent thema’s zoals identiteit, macht, ecologie en de aard van kunst zelf. Door abstracte en soms provocerende vormen van expressie laten kunstenaars de kijker nadenken over de rol van kunst in de maatschappij en de betekenis van het creatieve proces.
Materialen en technieken
Materialen: Alledaagse objecten, gevonden materialen, organische stoffen, en multimedia worden vaak gebruikt.
Technieken:
- Ready-mades: Het transformeren van alledaagse objecten door hun context te veranderen.
- Performances: Kunstwerken die in tijd en ruimte plaatsvinden, vaak tijdelijk en ongrijpbaar.
- Installaties: Ruimtelijke werken waarin materialen en context samenkomen om een idee te communiceren.
Belangrijke Kunstenaars en Werken
Marcel Duchamp (1887-1968):
"Fountain" (1917): Een ready-made die de definitie van kunst uitdaagt.
Joseph Beuys (1921-1986)
"I Like America and America Likes Me" (1974): Een performance waarin ecologie en culturele symboliek centraal staan.
Eva Hesse (1936-1970)
"Repetition Nineteen III" (1968): Een werk dat fragiliteit en organische vormen combineert.
Sol LeWitt (1928-2007)
"Wall Drawing #1" (1968): Een instructie-gebaseerd werk waarin het concept belangrijker is dan de uitvoering.
On Kawara (1933-2014)
"Today Series" (1966-2014): Een reeks schilderijen waarin de datum van de dag zorgvuldig werd weergegeven, een meditatieve reflectie op tijd en bestaan.