Edgar Degas - ca.1855–1860

Edgar Degas
1834–1917

 

Edgar Degas was een van de meest veelzijdige kunstenaars van de 19e eeuw — schilder, beeldhouwer, tekenaar en graveur. Hoewel hij vaak wordt gerekend tot de impressionisten, beschouwde hij zichzelf liever als een realist: iemand die het alledaagse leven met scherp observatievermogen en technische perfectie wilde vastleggen.

Zijn werken tonen dansers, badende vrouwen, paardenrennen en het stadsleven van Parijs. In plaats van de vluchtige lichtspelletjes van zijn collega’s richtte Degas zich op beweging, lichaamshouding en compositie. Hij schilderde niet wat hij zag, maar wat hij zorgvuldig bestudeerde — en reconstrueerde met een bijna choreografische precisie.

Geboren in een welgestelde familie, kreeg hij een grondige opleiding in zowel kunst als klassieke cultuur. Zijn perfectionisme en afstandelijke aard maakten hem soms moeilijk in de omgang, maar zijn invloed op de moderne kunst was diep en blijvend. Degas leerde kunstenaars om niet alleen te kijken, maar te observeren.

Vroege leven en opleiding

Edgar Degas werd geboren op 19 juli 1834 in Parijs, in een familie van bankiers met Italiaanse wortels. Zijn moeder, Célestine Musson, kwam uit New Orleans, wat hem later zou inspireren tot een reeks schilderijen over het Amerikaanse Zuiden.

Hij studeerde aan het Lycée Louis-le-Grand en schreef zich in aan de École des Beaux-Arts, waar hij les kreeg van Louis Lamothe, een leerling van Jean-Auguste-Dominique Ingres. De invloed van Ingres was blijvend: Degas bewonderde diens nadruk op lijn, vorm en discipline — eigenschappen die hij zijn hele carrière zou behouden.

Na zijn opleiding reisde hij door Italië, waar hij kopieën maakte van renaissancemeesters als Michelangelo en Leonardo da Vinci. Deze klassieke training legde de basis voor zijn latere, gedetailleerde studies van het menselijk lichaam.

 

De ontdekking van het moderne leven

In de jaren 1860 begon Degas zijn aandacht te verleggen van historische en religieuze onderwerpen naar het hedendaagse leven. Hij vond inspiratie in theaters, dansstudio’s, cafés en paardenrennen — plekken waar beweging, ritme en menselijke interactie samenkwamen.

Tijdens de Frans-Duitse oorlog (1870–1871) diende hij in de Nationale Garde. Na de oorlog sloot hij zich aan bij een groep vernieuwende kunstenaars, waaronder Monet, Renoir en Pissarro, die later bekend zouden worden als de impressionisten. Toch hield Degas afstand van het label: hij werkte liever in zijn atelier dan buiten, en gaf de voorkeur aan studie boven spontane expressie.

 

De choreograaf van het dagelijks leven

Degas zag schoonheid in discipline. Waar anderen het toevallige moment wilden vangen, zocht hij naar orde en structuur in beweging. Zijn dansers — meer dan de helft van zijn oeuvre — tonen niet het optreden, maar de concentratie en vermoeidheid achter de schermen.

Hij observeerde repetities en combineerde schetsen van houdingen tot composities die krachtig en teder tegelijk zijn. Zijn vernieuwende perspectieven en afsnijdingen waren beïnvloed door fotografie en Japanse prenten.

Ook in zijn voorstellingen van strijksters, cafézangeressen en jockeys toont hij hetzelfde oog voor beweging en lichaamstaal. Degas was een choreograaf met een penseel: hij leidde zijn figuren als een dirigent zijn orkest.

 

Stijl en techniek

Hoewel Degas vaak met de impressionisten exposeerde, verschilde zijn aanpak wezenlijk. Waar Monet en Renoir het licht buiten probeerden te vangen, werkte Degas voornamelijk binnenshuis, met gecontroleerd licht en strakke composities.

Hij experimenteerde met nieuwe materialen: olie, pastel, krijt en was. Vooral zijn latere pastelwerken tonen een ongekende levendigheid — met lagen kleur die bijna sculpturaal lijken. Zijn beeldhouwwerken, zoals Het kleine danseresje van veertien jaar, combineren realisme met psychologische diepgang.

 

Belangrijkste werken

 

  • The Bellelli Family (1858–1867) – Een ingetogen familieportret vol psychologische spanning.

  • The Ballet Class (1874) – Een meesterwerk van compositie en observatie.

  • L’Absinthe (1876) – Een melancholisch beeld van stedelijke eenzaamheid.

  • The Little Dancer of Fourteen Years (1881) – Een revolutionair beeld van jeugd, discipline en kwetsbaarheid.

  • Women Ironing (1884–1886) – Een rauw maar respectvol portret van arbeidersvrouwen.


 

Privéleven

Degas bleef zijn hele leven ongehuwd en leidde een teruggetrokken bestaan. Hij was scherpzinnig, maar kon ook sarcastisch en koppig zijn. Zijn perfectionisme en wantrouwen tegenover anderen zorgden ervoor dat hij op latere leeftijd steeds meer geïsoleerd raakte.

Hij had een kleine kring van vrienden, waaronder kunstenaars als Édouard Manet en Mary Cassatt, met wie hij een hechte vriendschap en wederzijdse bewondering deelde. Zijn familieband met New Orleans leidde in de jaren 1870 tot een bezoek aan zijn neven, wat resulteerde in de serie A Cotton Office in New Orleans — een zeldzaam uitstapje naar het buitenland.

 

Laatste jaren en dood

Vanaf de jaren 1890 begon Degas’ gezichtsvermogen sterk achteruit te gaan, waardoor schilderen moeilijker werd. Toch bleef hij werken met pastel en sculptuur, vertrouwend op zijn geheugen en innerlijke blik.

In zijn laatste jaren leefde hij als een kluizenaar in Parijs, waar hij dagelijks lange wandelingen maakte. Hij overleed op 27 september 1917, 83 jaar oud.

 

Waardering en invloed

Degas’ invloed op de moderne kunst is enorm. Zijn scherpe observatie van beweging en lichaam vormde een brug tussen het klassieke tekenen en de moderne expressie. Kunstenaars als Toulouse-Lautrec, Picasso en Giacometti noemden hem een belangrijke inspiratiebron.

Zijn werk onthult niet alleen elegantie, maar ook de spanning tussen schoonheid en discipline — tussen observatie en emotie. Degas was geen schilder van het moment, maar van de eeuwige studie.

 

Interessante feitjes

Een familiekwestie in New Orleans
Zijn schilderij A Cotton Office in New Orleans toont zijn eigen neven aan het werk in de katoenhandel. Het is het enige schilderij van Degas met een expliciet economisch thema.

Een perfectionist tot het einde
Degas vernietigde regelmatig zijn eigen werk als hij vond dat het niet aan zijn eisen voldeed. Hij zei ooit: “Kunst is geen genot, het is werk.”

Een kunstenaar met humor
Ondanks zijn norse reputatie had Degas een droog gevoel voor humor. Toen iemand hem een impressionist noemde, antwoordde hij: “Ik wil niet van indrukken leven, ik wil van kennis leven.”

Een man van gewoontes
Degas wandelde elke dag dezelfde route door Parijs — vaak urenlang — en bezocht steevast dezelfde cafés, waar hij in stilte observeerde en noteerde.

Een scherp oog voor houding
Hij observeerde dansers niet alleen tijdens repetities, maar zelfs in de coulissen en kleedkamers — altijd met toestemming, maar met een bijna wetenschappelijke fascinatie voor beweging.

Een vriendschap met Mary Cassatt
De Amerikaanse schilderes Mary Cassatt werd zijn nauwe vriendin en creatieve partner. Ze beïnvloedden elkaars werk, vooral in de manier waarop ze vrouwen in intieme, alledaagse momenten weergaven.

Bijna blind, maar niet gestopt
Toen zijn zicht verslechterde, wendde Degas zich tot beeldhouwkunst. Zijn tastzin verving zijn ogen, en hij maakte sculpturen die pas na zijn dood in brons werden gegoten.