Marc Chagall

Marc Chagall
1887–1985

 

Marc Chagall was een van de meest poëtische en dromerige kunstenaars van de twintigste eeuw. Zijn werk, vol zwevende figuren, dieren en symbolen, lijkt ontsproten uit een wereld tussen werkelijkheid en fantasie. Met zijn karakteristieke kleurenpalet en beeldtaal van liefde, geloof en herinnering wist hij universele emoties te vangen in een volstrekt eigen stijl.

Geboren in het Russische Vitebsk, groeide Chagall op in een hechte joodse gemeenschap die zijn leven en kunst diep zou beïnvloeden. Zijn schilderijen zijn doordrongen van nostalgie, humor en spiritualiteit — een visuele poëzie waarin het dagelijkse en het heilige in elkaar overlopen.

Hoewel hij vaak wordt geassocieerd met modernistische stromingen als het surrealisme en expressionisme, stond Chagall altijd op zichzelf. Hij was een dromer in een tijd van revoluties, en zijn kunst is een lofzang op de menselijke verbeelding, ongeacht de grenzen van stijl of ideologie.

 

Vroege leven en opleiding

Marc Chagall werd op 7 juli 1887 geboren in Liozna, bij Vitebsk, in het huidige Wit-Rusland, als oudste van negen kinderen in een arm joods gezin. Zijn vader werkte in een haringfabriek, zijn moeder runde een kleine winkel. Ondanks hun beperkte middelen stimuleerden ze zijn nieuwsgierigheid en creativiteit.

Zijn eerste lessen kreeg hij van de lokale schilder Jehuda Pen, die hem de basis van portret- en genretekenen bijbracht. Later verhuisde Chagall naar Sint-Petersburg, waar hij studeerde aan de kunstacademie en kennismaakte met Russische avant-gardisten. Deze periode vormde zijn eerste stap naar een leven dat zich tussen landen, talen en culturen zou afspelen.

 

Ontwikkeling en carrière

In 1910 vertrok Chagall naar Parijs, het centrum van de moderne kunst. Hij vestigde zich in Montparnasse, waar hij bevriend raakte met kunstenaars als Modigliani, Apollinaire en Delaunay. Zijn eerste Parijse werken, beïnvloed door het kubisme maar doorspekt met joodse symboliek, waren een explosie van kleur en gevoel.

Toen de Eerste Wereldoorlog uitbrak, keerde Chagall terug naar Rusland. Daar trouwde hij met zijn grote liefde Bella Rosenfeld en richtte hij de Vitebsk Kunstschool op, waar hij jonge kunstenaars onderwees. Na onenigheid met de autoriteiten en de onderdrukking van artistieke vrijheid besloot hij in 1922 Rusland te verlaten.

Via Berlijn kwam hij opnieuw in Frankrijk terecht, waar hij zich vestigde in Parijs en snel internationale erkenning verwierf. Zijn kunst groeide in reikwijdte: hij maakte niet alleen schilderijen, maar ook prenten, glas-in-loodramen en theaterontwerpen.

 

Stijl en Techniek 

 

  • Kleur als emotie: Chagall gebruikte felle, vaak symbolische kleuren om gevoelens te verbeelden in plaats van realiteit.

  • Droomachtige composities: Figuren lijken te zweven of te draaien in de lucht, alsof zwaartekracht niet bestaat.

  • Symbolische beeldtaal: Terugkerende motieven zijn geliefden, dieren (vooral geiten, kippen en ezels), dorpsgezichten en religieuze symbolen.

  • Mix van traditie en moderniteit: Hij combineerde Russische volkskunst en joodse mystiek met moderne stromingen als kubisme en surrealisme.

  • Technische veelzijdigheid: Naast schilderen werkte hij met gravures, lithografie, mozaïek, keramiek en glas-in-lood.

 

 

Liefde en herinnering

De liefde, vooral voor zijn vrouw Bella Rosenfeld, was de kern van Chagalls leven en werk. Zijn schilderijen tonen vaak het echtpaar zwevend boven hun dorp of omringd door symbolische dieren — uitingen van tederheid en eeuwige verbondenheid. Na Bella’s vroege dood in 1944 bleef haar aanwezigheid voelbaar in zijn kunst, als een herinnering aan een verloren paradijs.

 

Privéleven

Chagall trouwde in 1915 met Bella Rosenfeld, de grote liefde van zijn leven, die niet alleen zijn muze maar ook zijn creatieve tegenhanger was. Samen kregen ze één dochter, Ida. Na hun huwelijk woonden ze enkele jaren in Rusland, waar Chagall betrokken was bij de hervorming van het kunstonderwijs.

De politieke onrust na de revolutie dwong het gezin in 1922 te vertrekken. Ze reisden eerst naar Berlijn, waar Chagall zijn eerdere werken liet reproduceren, en vestigden zich daarna in Frankrijk, dat hij zijn tweede thuis noemde. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het gezin vanwege hun Joodse afkomst gedwongen te vluchten. In 1941 wisten ze met hulp van vrienden naar New York te ontsnappen, waar Chagall al snel internationale erkenning kreeg.

Toch bleef zijn hart in Europa. Na de oorlog keerde hij terug en vestigde zich in Saint-Paul-de-Vence, Zuid-Frankrijk, waar hij tot zijn dood zou blijven werken. Na Bella’s overlijden in 1944 vond hij opnieuw rust bij Valentina (Vava) Brodsky, met wie hij in 1952 trouwde. Zij zorgde voor stabiliteit en een warm thuis in zijn latere jaren.

Chagall stond bekend als vriendelijk, bescheiden en dromerig, maar ook diep emotioneel en spiritueel. Zijn leven, getekend door liefde, verlies en ballingschap, weerspiegelt zich in zijn werk: altijd zoekend naar licht, kleur en verzoening.

elijk werd gezien, was hij in zijn privéleven attent, belezen en sociaal. Zijn brieven tonen een gevoelige man met een scherpe ironie en een liefde voor taal, poëzie en dubbelzinnigheden.

 

Laatste jaren en dood

In zijn latere jaren werkte Chagall aan monumentale opdrachten, waaronder glas-in-loodramen voor kathedralen en het VN-gebouw in New York, en het beroemde plafond van de Opéra Garnier in Parijs. Zijn werk kreeg wereldwijde erkenning en werd gezien als een symbool van vrede en hoop.

Marc Chagall overleed op 28 maart 1985 in Saint-Paul-de-Vence, op 97-jarige leeftijd. Zijn kleurrijke verbeelding leeft voort als een universele taal van liefde en geloof.

 

Belangrijkste werken

  • I and the Village (1911) – Een visuele ode aan zijn jeugd in Vitebsk, vol symboliek en herinneringen.
  • Birthday (1915) – Een teder portret van Chagall en Bella in een zwevende kus van geluk.
  • White Crucifixion (1938) – Een aangrijpend werk waarin Jezus als Joodse martelaar verschijnt, symbool van lijden en hoop.
  • The Lovers (1937) – Een poëtische weergave van liefde en samensmelting van zielen.
  • The Ceiling of the Paris Opera (1964) – Een kleurrijk eerbetoon aan muziek en beweging.

 

Interessante feitjes

Een jeugd tussen haring en dromen
Zijn vader werkte in een haringfabriek en moest dagelijks zware vaten tillen. Chagall zei later dat hij bij elke penseelstreek dacht aan de handen van zijn vader — een eerbetoon aan eenvoud en arbeid.

Een schilder die de zwaartekracht tartte
Chagall grapte ooit dat hij “niet kon schilderen zonder te vliegen.” Zijn zwevende figuren symboliseren vrijheid van geest en liefde die de aarde overstijgt.

Ontmoeting met Picasso
Hoewel ze elkaars werk respecteerden, was hun vriendschap gespannen. Picasso zei ooit: “Als ik wist hoe Chagall kleur gebruikt, zou ik niet weten wat ik nog te schilderen had.”

Geliefd in Amerika
Tijdens de Tweede Wereldoorlog vluchtte Chagall naar New York, waar zijn werk werd omarmd. Hij werd er een symbool van de vrijheid van expressie.

Schilder van licht
In zijn latere jaren maakte Chagall monumentale glas-in-loodramen voor onder meer Reims, Metz en het VN-gebouw in New York.

Een eeuwige romanticus
Zijn overleden vrouw Bella bleef zijn muze. Chagall bleef haar schilderen als engel, bruid of zwevende geliefde — een ode aan eeuwige liefde.

Een kunstenaar van vele disciplines
Naast schilder was Chagall actief als illustrator, keramist en ontwerper van kostuums en toneeldecors — zijn fantasie kende geen grenzen.

Een verlegen dromer
Als kind stotterde Chagall en viel hij soms flauw. Hij omschreef zichzelf later als timide en dromerig, en zei eens tegen een vriend:
“Zelfs toen ik in de twintig was, droomde ik liever over de liefde en schilderde ik die in mijn werken.”