Kazimir Malevich

 

Kazimir Malevich
1879 – 1935

 

Kazimir Malevich was een van de radicale vernieuwers van de 20e-eeuwse kunst. Als grondlegger van het suprematisme verbrak hij alle banden met de zichtbare werkelijkheid en zocht hij naar de zuiverste vorm van expressie: de geometrie van het gevoel. Zijn beroemde schilderij Zwart vierkant (1915) werd een symbool van een nieuw begin – het nulpunt van de schilderkunst.

Malevich geloofde dat kunst los moest staan van de materiële wereld. In plaats van objecten of landschappen probeerde hij de innerlijke dimensie van ruimte en energie te vangen. Zijn werk veranderde de manier waarop kunstenaars nadachten over kleur, vorm en betekenis.

Als denker, leraar en visionair beïnvloedde hij generaties kunstenaars, van Mondriaan tot de Bauhaus-beweging. Zijn zoektocht naar absolute vrijheid in kunst weerspiegelt de turbulente tijd waarin hij leefde: een tijd van revolutie, hoop en onderdrukking.

 

Vroege leven en opleiding

Kazimir Malevich werd geboren op 23 februari 1879 in Kiev, in wat toen deel uitmaakte van het Russische rijk. Hij was de oudste van veertien kinderen, van wie er slechts negen de volwassenheid bereikten. Zijn ouders, van Poolse afkomst, werkten in de suikerindustrie en verhuisden vaak. Als kind leerde hij tekenen van lokale boeren en raakte hij gefascineerd door volkskunst en decoratieve patronen.

Rond 1896 verhuisde hij naar Moskou, waar hij lessen volgde aan de School voor Schone Kunsten. Hij kwam in aanraking met het impressionisme en postimpressionisme, maar zijn interesse verschoof al snel naar de experimentele richtingen van het kubisme en futurisme, die zijn latere stijl diepgaand zouden beïnvloeden.

 

Ontwikkeling en carrière

In de jaren 1910 ontwikkelde Malevich een eigen beeldtaal die volledig brak met realistische weergave. Zijn zoektocht naar een nieuwe visuele orde leidde tot het ontstaan van het suprematisme – een stroming waarin pure geometrische vormen en kleuren de spirituele essentie van kunst moesten uitdrukken.

Zijn manifest Van kubisme tot suprematisme (1915) verklaarde het einde van traditionele kunst. Datzelfde jaar toonde hij Zwart vierkant tijdens de “Laatste Futuristische Tentoonstelling” in Petrograd, opgehangen als een heilig icoon in de hoek van de zaal.

Na de Russische Revolutie van 1917 hoopte Malevich dat de nieuwe samenleving zijn ideeën zou omarmen. Hij gaf les aan avant-gardistische scholen zoals Vitebsk en het GINChUK-instituut, waar hij jonge kunstenaars inspireerde om verder te denken dan vorm en materie.

 

Stijl en Techniek

 

  • Malevich reduceerde de schilderkunst tot basisvormen: vierkanten, cirkels en kruisen, vaak in elementaire kleuren.

  • Zijn composities zoeken een balans tussen leegte en spanning, alsof de vormen zweven in een oneindige ruimte.

  • Kleur kreeg een symbolische waarde: wit stond voor zuiverheid, zwart voor het absolute begin.

  • Hij gebruikte olieverf in dunne, egale lagen, zonder penseelsporen, om een gevoel van gewichtloosheid te bereiken.

  • Zijn latere werk toont een terugkeer naar gestileerde menselijke figuren, maar altijd met dezelfde geometrische eenvoud.

 

Het nulpunt van de kunst

Voor Malevich was Zwart vierkant geen einde, maar een begin. Hij noemde het “de geboorte van het niets”, een poort naar de oneindige ruimte van de geest. In zijn ogen was kunst niet langer een spiegel van de wereld, maar een schepping van een nieuwe werkelijkheid.
Zijn visie op abstractie was niet koel of rationeel, maar mystiek: hij zag zichzelf als een soort priester van het zuivere gevoel.

 

Privéleven

Kazimir Malevich trouwde drie keer: met Kazimira Zgleits (1899–1909), Sofia Rafalovich (1909–1923) en Natalia Manchenko (1927–1935). Hij had minstens vijf kinderen, maar slechts twee dochters – Galina en Una – bereikten de volwassenheid. Hoewel hij volledig toegewijd was aan zijn kunst en ideeën, stond hij bekend om zijn hartelijkheid en passie, vooral in de omgang met kinderen.

 

Laatste jaren en dood

In de jaren 1930 werd Malevich steeds meer gemarginaliseerd. Zijn werk mocht niet langer worden getoond, en hij werd gedwongen om terug te keren naar figuratieve schilderkunst. Toch bleef hij trouw aan zijn ideeën, zelfs in stilte.

Hij overleed in 1935 in Leningrad. Op zijn wens werd zijn kist versierd met een zwart vierkant, het symbool van zijn levenswerk. Zijn nalatenschap bleef decennialang onderdrukt, maar werd in de tweede helft van de 20e eeuw herontdekt en erkend als een fundament van de moderne kunst.

 

Belangrijkste werken

  • Zwart vierkant (1915) – Het icoon van het suprematisme en symbool van een nieuw begin.
  • Wit op wit (1918) – Een bijna spirituele compositie waarin vorm oplost in oneindige leegte.
  • Rood vierkant (1915) – Een studie in pure kleur en emotie.
  • Suprematistische compositie (1916) – Dynamische geometrie die beweging en energie oproept.
  • De boer (1930) – Een late terugkeer naar de menselijke figuur, maar nog steeds in geometrische stijl.

Interessante feitjes

Een boerenzoon met grootse ideeën
Malevich groeide op tussen Oekraïense boeren, maar droomde al jong van kunst en filosofie. Zijn liefde voor eenvoudige vormen en patronen vindt hier zijn oorsprong.

Een opera als geboorte van het Zwarte Vierkant
Voordat Zwart vierkant een icoon werd, verscheen het in 1913 als ontwerp op een toneeldoek voor de futuristische opera Overwinning op de zon. Twee jaar later, in 1915, toonde Malevich het schilderij voor het eerst op de tentoonstelling De Laatste Futuristische Tentoonstelling 0,10 in Petrograd, waar het bovenin de hoek hing als een heilig symbool van een nieuw artistiek begin.

Een erfenis van leegte
Na zijn dood in 1935 werd zijn kist bedekt met een zwart vierkant, en op zijn grafsteen liet hij hetzelfde symbool graveren – zijn laatste gebaar van trouw aan zijn kunst en overtuiging.

Een gevaarlijk idealist
In 1930 werd Malevich gearresteerd en langdurig verhoord vanwege zijn avant-gardistische ideeën. Uit angst voor vervolging verbrandden zijn collega’s en studenten zijn manuscripten en essays, om te voorkomen dat ze tegen hem zouden worden gebruikt.

De stem van het suprematisme
Malevich drukte zijn ideeën niet alleen in verf, maar ook in woorden uit. In zijn manifesten Van kubisme en futurisme tot suprematisme (1915) en De niet-objectieve wereld (1926) legde hij uit hoe kunst een spirituele revolutie kon ontketenen. Hij geloofde dat abstractie de mens kon bevrijden van materiële beperkingen en leiden tot een nieuw bewustzijn.

Hij bedacht de term ‘suprematisme’
Malevich muntte in 1913 zelf de term voor zijn nieuwe kunstvorm, die bestond uit elementaire geometrische vormen en een beperkt kleurgebruik. In zijn visie moesten deze vormen loskomen van de zichtbare wereld – “bevrijd van de dode last van de realiteit.” Suprematisme groeide uit tot een kernbeweging binnen de Russische avant-garde, maar werd onder Stalin uiteindelijk de kop ingedrukt.

Een schilderij met een geheim
Recente onderzoeken naar het Portret van Elizaveta Yakvleva tonen aan dat het waarschijnlijk niet volledig door Malevich is geschilderd, maar door zijn voormalige leerling Maria Dzhagubova. Röntgenanalyses laten zien dat de handtekening door Malevich werd begonnen, maar door iemand anders werd voltooid. Vermoed wordt dat Dzhagubova’s naam later werd uitgewist – een schrijnend voorbeeld van hoe vrouwelijke kunstenaars in de kunstgeschiedenis vaak naar de achtergrond verdwenen.