Joan Mitchell

Joan Mitchell
1923–1997

 

Joan Mitchell was een van de krachtigste stemmen binnen het abstract expressionisme — een kunstenaar die geen gebaar maakte zonder emotie en geen kleur koos zonder intensiteit. Haar schilderijen zijn explosies van energie, lyrisch en stormachtig tegelijk, en behoren tot de meest indrukwekkende naoorlogse werken. Ze vond haar eigen weg binnen een mannen gedomineerde beweging en groeide uit tot een van de grote transformatieve figuren van de moderne kunst.

Mitchell werd geboren in Chicago en ontwikkelde al vroeg een scherp oog voor kleur en compositie. Ze liet zich inspireren door landschap, poëzie en herinnering, maar nooit door directe observatie: haar schilderijen zijn herinnerde plaatsen, gevoelde emoties. Na haar verhuizing naar Frankrijk in de jaren 1950 vond ze de rust en ruimte om haar volwassen stijl te ontwikkelen — monumentale doeken vol stratificaties van kleur, ritme en beweging.

Ze bleef haar hele leven onverminderd werken, gedreven door een sterke wil, rauwe emotionele eerlijkheid en een compromisloze toewijding aan schilderkunst. Mitchell was vastberaden, intens en vaak ontwapenend openhartig — en liet een oeuvre na dat nog altijd tot de meest geestdriftig bewonderde behoort.

Vroege leven en opleiding

Joan Mitchell werd in 1925 geboren in Chicago in een intellectueel en cultureel welgesteld gezin. Haar moeder was dichter en redacteur, haar vader een succesvolle dermatoloog. Het huis stond vol boeken, muziek en kunst — een omgeving waarin Mitchell’s creativiteit al vroeg werd aangemoedigd.
Ze studeerde aan de Art Institute of Chicago, waar ze een klassieke opleiding kreeg in tekenen, compositie en kunstgeschiedenis. Dankzij een reisbeurs verbleef ze in 1948–49 in Frankrijk, een ervaring die haar artistieke horizon blijvend zou verruimen.

 

Ontwikkeling en carrière

Begin jaren 1950 verhuisde Mitchell naar New York en werd ze onderdeel van de hechte kring rond de abstract expressionisten, waaronder Willem de Kooning, Franz Kline en Helen Frankenthaler. Haar werk werd al snel opgenomen in de legendarische "Ninth Street Show" (1951), een belangrijke bevestiging van haar plek in de avant-garde.
In de jaren daarna ontwikkelde Mitchell haar eigen lyrische, landschappelijke abstractie: explosief, emotioneel, maar met een uitzonderlijke visuele structuur onder de oppervlakte. Ze vestigde zich in 1959 definitief in Frankrijk, waar ze op haar landgoed in Vétheuil enkele van haar meest monumentale series maakte.

 

Stijl en Techniek

Mitchell’s stijl behoort tot de lyrische abstractie, maar is uiterst persoonlijk:

  • Intens gebaar: brede, krachtige penseelstreken vol fysieke energie.

  • Gelaagdheid: verf wordt aangebracht, weggekrabd, overschilderd — ritmisch en muzikaal.

  • Kleur als emotie: stralende blues, vurige oranges, diepe groenen; kleuren botsen en omarmen elkaar.

  • Compositie: ogenschijnlijke chaos die bij nadere blik ingenieuze balans en spanning onthult.

  • Geen directe observatie: haar werken zijn gebaseerd op herinnering, gevoel, poëzie en landschap als innerlijke ervaring.

Landschap als innerlijk geheugen

Mitchell schilderde geen plek zoals ze eruitzag, maar zoals ze voelde. Landschappen waren voor haar emotionele reservoirs: kindertijd, verlies, liefde, seizoenen, licht. Ze noemde haar schilderijen “emotional states” — mentale landschappen die het lyrische, gewelddadi

Privéleven

Mitchell stond bekend om haar felle geest, haar humor en haar soms ruige gedrag. Ze dronk veel, rookte kettingmatig en kon zowel charmant als ongenadig scherp zijn.
In 1955 ontmoette ze de Canadese schilder Jean-Paul Riopelle, met wie ze een langdurige, intensieve en stormachtige relatie kreeg die meer dan twintig jaar duurde — vol passie, competitie en wederzijdse inspiratie.
Na haar verhuizing naar Vétheuil vond ze een gemeenschap van vrienden, dieren (vooral honden en paarden) en een omgeving die haar werk voedde. Hoewel ze geen kinderen had, beschreef ze haar schilderijen vaak als haar “family”.

 

Laatste jaren en dood

Vanaf de jaren 1980 kreeg Joan Mitchell eindelijk de brede erkenning die ze lang had genegeerd of ontwend.

Mitchell’s gezondheid ging echter snel achteruit. Ze kampte met artritis, chronische pijn en ernstige longproblemen, maar weigerde te stoppen met schilderen. Wanneer grote doeken fysiek te zwaar werden, werkte ze meerdere panelen tegelijk af — een manier om haar gebaar en ritme ondanks alles te behouden.
Ze hield haar atelier warm met houtkachels, dronk whisky om de pijn te verlichten, en schilderde soms tot diep in de nacht. Kunst bleef haar levenslijn.

In 1991 kreeg ze de diagnose longkanker, later gevolgd door secundaire complicaties. Toch bleef ze tot vrijwel het einde werken aan een reeks intieme, lichtende schilderijen die vandaag tot haar meest ontroerende behoren. In oktober 1992 overleed Joan Mitchell in een ziekenhuis in Parijs, 67 jaar oud.

Haar nalatenschap — intens, lyrisch, compromisloos — wordt gezien als een van de meest krachtige bijdragen aan de 20e-eeuwse schilderkunst. Ze liet een oeuvre achter dat even rauw als poëtisch is, en dat nog steeds kunstenaars, schrijvers en kijkers over de hele wereld inspireert.

 

Belangrijkste werken

  • Hemlock (1956) – Een krachtig doek waarin Mitchell haar rijpe abstracte taal vindt: ritme, diepte en explosie.
  • City Landscape (1955) – Een vibrerend stadsbeeld, opgebouwd uit botsende kleuren en gebaren.
  • Ladybug (1957) – Een intens en explosief spel van kleurvlakken die lijken te vibreren op het doek.
  • Noon (1969) – Monumentale kleurvelden die ademen als een gloeiende zomerdag.
  • Bracket (1989–1990) – Een laat werk waarin kwetsbaarheid en kracht samenkomen in doorzichtige lagen.
  • Trees (1976) – Een emotioneel geladen herinnering aan natuur, licht en veranderlijke seizoenen.

 

Interessante feitjes

Chicago's prodigy
Mitchell verkocht haar eerste werk al op 11-jarige leeftijd — een schoolopdracht die door een leraar werd gekocht..

Vroege carrière als kunstschaatsster

Mitchell was al jong een bedreven sporter en werd in 1942 tot "Kunstschaatskoningin van het Middenwesten" benoemd. Ze nam datzelfde jaar deel aan het nationaal kampioenschap.

Ruw én briljant in New York
Mitchell kon in cafés zo fel discussiëren dat andere kunstenaars haar “the shark” noemden — maar iedereen erkende haar uitzonderlijke talent.

Vétheuil als thuis
Haar huis lag naast dat van Claude Monet; Mitchell grapte dat ze “de erfenis van de rivier” had overgenomen.

"Lady Painter"

Mitchell nam sarcastisch de bijnaam "Lady Painter" aan om kritiek te leveren op de door mannen gedomineerde kunstwereld van het abstract expressionisme. Ze vond dat haar werk op gelijke voet stond met dat van haar mannelijke collega's, maar werd vaak niet erkend vanwege haar geslacht.

Zeldzame visuele gevoeligheid
Mitchell had synesthesie, een neurologische aandoening waardoor ze geluiden als kleuren 'zag'. Ze speelde vaak muziek tijdens het schilderen en gebruikte de auditieve ervaring als bron van kleur en inspiratie.

Een harde criticus van zichzelf
Ze vernietigde honderden schilderijen die volgens haar niet voldeden — zelfs in periodes van armoede.

Honden op het atelier
Mitchell schilderde vaak met meerdere honden om haar heen; hun energie en beweging inspireerden haar ritmische penseelvoering.

Ondergewaardeerd, toen gevierd
Pas in de jaren ’80 en ’90 begon de kunstwereld haar te erkennen als een van de grootste abstracte schilders van de 20e eeuw — nu is haar werk miljoenen waard

Schilderproces

Mitchell schilderde voornamelijk met olieverf op doek, vaak zonder ezel. Ze gebruikte daarbij energieke, soms zelfs gewelddadige penseelstreken om de 'herinnerde landschappen' en de gevoelens die ze bij haar achterlieten weer te geven, in plaats van de natuur rechtstreeks te weerspiegelen.