Gustav Klimt
Gustav Klimt
1862–1918
Gustav Klimt was een van de meest invloedrijke kunstenaars van de late 19e en vroege 20e eeuw. Hij staat vooral bekend om zijn decoratieve schilderijen vol goud, symboliek en sensualiteit. Klimt werd geboren op 14 juli 1862 in Baumgarten, een buitenwijk van Wenen, als tweede van zeven kinderen in een arm maar creatief gezin. Zijn vader was goudgraveur, wat waarschijnlijk zijn fascinatie voor goud en ornamenten beïnvloedde.
Klimt volgde een opleiding aan de Weense Kunstgewerbeschule (Kunstnijverheidsschool), waar hij zich ontwikkelde tot een technisch begaafd schilder. Hij begon zijn carrière met het maken van traditionele muurschilderingen en plafonddecoraties in theaters en openbare gebouwen, maar al snel ontstond zijn kenmerkende, eigenzinnige stijl.
Opleiding en vroege carrière
Klimt toonde al op jonge leeftijd artistiek talent. Hij kreeg een beurs voor de prestigieuze Kunstgewerbeschule (Kunstnijverheidsschool) in Wenen, waar hij op vijftienjarige leeftijd begon aan een opleiding in decoratieve kunsten. Samen met zijn broer Ernst en collega Franz Matsch vormde hij een kunstenaarscollectief, de “Künstler-Compagnie”, dat decoraties maakte voor theaters, musea en andere representatieve gebouwen. Klimt’s vroege stijl was traditioneel en academisch, met veel aandacht voor realistische details en historische thema’s.
De doorbraak en Weense Secession
In 1897 brak Klimt met de academische kunstwereld en richtte samen met kunstenaars als Koloman Moser en Josef Hoffmann de Weense Secession op, een vernieuwingsbeweging die modernisme, symbolisme en Art Nouveau omarmde. Hij werd de eerste voorzitter van de Secession en ontwierp de beroemde poster voor de eerste tentoonstelling.
De Secession bood een platform voor internationale kunstenaars en ontwerpers, waaronder Vincent van Gogh, Auguste Rodin en Henri Toulouse-Lautrec. Het was een revolutionaire stap: Klimt positioneerde kunst niet alleen als esthetisch, maar ook als conceptueel en maatschappelijk vernieuwend.
Portretten en opdrachtwerken
Klimt schilderde talloze portretten van rijke Weense vrouwen, waaronder Adele Bloch-Bauer, die hij tot tweemaal toe vereeuwigde. Deze schilderijen werden iconisch voor zijn oeuvre. Tegelijkertijd ontwierp hij muurschilderingen en decoraties, zoals voor de Universiteit van Wenen. Zijn drie plafondschilderingen voor de universiteit — Filosofie, Geneeskunde en Jurisprudentie — veroorzaakten een schandaal vanwege hun erotisch-symbolische beeldtaal. Ze werden uiteindelijk afgewezen en vernietigd tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar foto’s tonen hun vernieuwende karakter.
Internationale invloed
Klimt’s werk kreeg internationale waardering. Tentoonstellingen in Parijs, Venetië en Berlijn maakten hem beroemd buiten Oostenrijk. Zijn stijl beïnvloedde niet alleen beeldende kunst, maar ook mode, grafische kunst en design. Hij werkte nauw samen met leden van de Wiener Werkstätte, een collectief dat modern design en toegepaste kunst naar een hoger niveau tilde.
De Gouden Periode
Klimt’s “Gouden Periode” (1903–1909) markeert het hoogtepunt van zijn carrière. Werken als “De Kus”, “Judith I” en “Portret van Adele Bloch-Bauer I” combineren bladgoud, Byzantijnse invloeden en complexe patronen. In deze periode vond hij een perfecte balans tussen ornament en emotie, waarmee hij een geheel eigen beeldtaal creëerde.
Persoonlijk leven en karakter
Hoewel hij teruggetrokken leefde, was Klimt een charismatische figuur. Hij stond bekend om zijn liefde voor vrouwen; hij had talloze relaties en vermoedelijk meer dan tien kinderen. Zijn belangrijkste levensgezel was Emilie Flöge, een invloedrijke modeontwerpster. Samen vertegenwoordigden zij de creatieve avant-garde van Wenen rond 1900. Klimt zelf droeg tijdens het schilderen vaak een lange, losse schildersjas zonder onderkleding, een detail dat zijn excentrieke maar praktische stijl benadrukt.
Oorlog en overlijden
Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de kunstwereld in Wenen ernstig getroffen, maar Klimt bleef schilderen. In januari 1918 kreeg hij een beroerte, waardoor hij gedeeltelijk verlamd raakte. Kort daarna ontwikkelde hij een longontsteking, mogelijk in verband met de Spaanse grieppandemie. Gustav Klimt overleed op 6 februari 1918 op 55-jarige leeftijd aan deze combinatie van een beroerte en longontsteking. Zijn laatste schilderijen, waaronder “Dame met waaier”, bleven onvoltooid in zijn atelier achter.
Interessante feitjes
Klimt en de Secessionistische architectuur
Het beroemde Secessionsgebouw in Wenen, ontworpen door Joseph Maria Olbrich, werd hét symbool van de vernieuwingsbeweging. Boven de ingang staat “Der Zeit ihre Kunst, der Kunst ihre Freiheit” – een motto dat perfect bij Klimt’s visie paste.
Klimt’s samenwerking met Emilie Flöge
Emilie Flöge was een succesvolle modeontwerpster en eigenaresse van een avant-gardistische modezaak. Klimt ontwierp veel patronen en stoffen voor haar ontwerpen, en hij schilderde haar vaak. Hoewel ze geen romantische relatie hadden, waren ze levenslang nauw verbonden.
Schilderijen als oorlogsbuit
Veel van Klimt’s schilderijen, waaronder het beroemde “Portret van Adele Bloch-Bauer I”, werden tijdens de Tweede Wereldoorlog door de nazi’s gestolen. Dit schilderij werd later teruggegeven aan de erfgenamen van Bloch-Bauer en in 2006 verkocht voor $135 miljoen, destijds het duurste schilderij ooit.
Klimt’s atelier
Klimt hield van eenvoud: zijn atelier was kaal ingericht, zonder luxe meubels, maar gevuld met katten en honden. Hij schilderde vaak in stilte en liet zelden bezoekers toe tijdens het werken.
Invloed op hedendaagse kunst en mode
Klimt’s iconische stijl heeft kunstenaars, ontwerpers en modehuizen wereldwijd geïnspireerd. Zijn patronen en goudaccenten zijn terug te zien in sieraden, interieurontwerpen en haute couture.
De Beethovenfries (1902)
De monumentale Beethovenfries, ruim 34 meter lang, werd in 1902 gemaakt voor de 14e Secessionstentoonstelling in Wenen. Het werk, geïnspireerd door Richard Wagners interpretatie van Beethovens Negende Symfonie, verbeeldt de reis van de mens door verlangens, beproevingen en verleiding naar geluk en verlossing. Hoewel oorspronkelijk bedoeld als tijdelijke decoratie, werd het bewaard en is het nu permanent te zien in het Secessionsgebouw.
Interessant detail: volgens een blog op Murellos moest Klimt de frieze tijdens de eerste tentoonstelling afdekken met gordijnen, omdat het onderwerp zo controversieel werd bevonden — vanwege de bloot afgebeelde figuren en de verzadigde, gouden erotiek.
Klimt’s werkkleding
Klimt schilderde meestal in een lange, losse schildersjas met daaronder niets of nauwelijks kleding. Dit illustreert zijn praktische, teruggetrokken levensstijl en zijn voorkeur voor eenvoud, ondanks de weelderigheid van zijn kunst.