Édouard Manet - ca.1866–1867

Édouard Manet
1832–1883

 

Édouard Manet was een Franse schilder die wordt beschouwd als de grote brug tussen het realisme en het impressionisme. Met zijn gewaagde thema’s, losse penseelstreken en moderne onderwerpen schudde hij de kunstwereld van de 19e eeuw wakker. Hij schilderde niet de heroïek van het verleden, maar de realiteit van het hedendaagse Parijs — cafés, concerten, tuinen en mensen in vrije momenten.

Geboren in een welgestelde Parijse familie, werd Manet aanvankelijk aangemoedigd om een carrière in de marine te volgen. Toch koos hij tegen de wens van zijn ouders voor de schilderkunst. Zijn vroege werken, beïnvloed door Spaanse meesters als Velázquez en Goya, combineerden klassieke technieken met moderne observaties. Daarmee werd hij een sleutelfiguur in de overgang naar de moderne kunst.

Manet’s lef om conventies te breken — zowel in onderwerp als in stijl — maakte hem tot een van de meest omstreden kunstenaars van zijn tijd. Maar juist die durf bezorgde hem een plaats in de kunstgeschiedenis als pionier van het modernisme.

Vroege leven en opleiding

Édouard Manet werd geboren op 23 januari 1832 in Parijs als zoon van een hoge ambtenaar en een diplomatenfamilie. Zijn ouders hoopten op een respectabele carrière voor hun zoon, maar de jonge Manet voelde zich meer aangetrokken tot tekenen dan tot studeren.

Na een mislukte poging om zeeofficier te worden, kreeg hij toestemming om zich aan te melden bij het atelier van Thomas Couture, een gevestigde schilder in academische stijl. Daar leerde hij de klassieke regels van compositie en schildertechniek, maar ook waar hij zich later juist tegen zou afzetten.

Tijdens zijn reizen naar Nederland, Duitsland en Spanje raakte hij diep onder de indruk van de oude meesters — vooral van Diego Velázquez en Frans Hals, wier losse penseelvoering hem sterk beïnvloedde.

 

De ophef rond zijn eerste werken

Manet trok voor het eerst publieke aandacht (en schandaal) met Le Déjeuner sur l’herbe (1863), waarin twee geklede mannen picknickten met een naakte vrouw. Het schilderij, geweigerd door de officiële Parijse Salon, werd getoond in de alternatieve “Salon des Refusés”, waar het voor verontwaardiging zorgde.

Nog meer opschudding veroorzaakte hij met Olympia (1865), een moderne versie van een klassieke naaktfiguur. Het model, Victorine Meurent, keek de toeschouwer onverschrokken aan — een gebaar dat in die tijd als schokkend en uitdagend werd gezien. Toch zou Olympia later uitgroeien tot een van de mijlpalen van de moderne kunst.

Manet’s bereidheid om de grenzen van smaak en traditie op te zoeken maakte hem berucht bij critici, maar geliefd bij jongere kunstenaars.

 

Brug tussen realisme en impressionisme

Hoewel Manet vaak wordt gezien als een impressionist, beschouwde hij zichzelf nooit als zodanig. Zijn aanpak was minder gericht op het vluchtige lichtspel en meer op directe observatie en het contrast tussen licht en donker. Toch bewonderden Monet, Renoir en Degas hem diep, en zagen ze in hem een pionier van de moderne schilderkunst.

Manet schilderde onderwerpen uit het stadsleven: modieuze dames in cafés, muzikanten, bloemenverkopers en straattaferelen. Hij was gefascineerd door de nieuwe stedelijke wereld van het 19e-eeuwse Parijs — een samenleving in beweging, vol contrasten tussen rijkdom en eenvoud.

Zijn losse, spontane penseelvoering en gebruik van zuivere kleuren inspireerden een hele generatie schilders en brachten een nieuwe vrijheid in de schilderkunst.

 

Belangrijkste werken

  • Le Déjeuner sur l’herbe (1863) – Een moderne provocatie in de traditie van klassieke composities.

  • Olympia (1865) – Een gewaagde herinterpretatie van het naakt, symbool van modern bewustzijn.

  • The Fifer (1866) – Een ode aan eenvoud en directheid, geïnspireerd door Spaanse portretten.

  • The Balcony (1868–1869) – Een studie van licht, kleur en stedelijke elegantie.

  • A Bar at the Folies-Bergère (1882) – Zijn laatste en meest complexe meesterwerk, vol symboliek en emotie.

 

Privéleven

In 1863 trouwde Manet met Suzanne Leenhoff, een pianiste van Nederlandse afkomst die jarenlang zijn gezinshuis had bezocht als muzieklerares. Ze hadden samen een zoon, Léon Koëlla-Leenhoff, van wie lang werd vermoed dat hij eigenlijk Manets biologische zoon was, geboren vóór hun huwelijk.

Zijn vriendschap met collega’s als Baudelaire, Zola en Degas voedde zijn intellectuele en artistieke ontwikkeling. Manet leefde midden in de Parijse kunstscene en was een charmante, gevatte figuur die zich graag elegant kleedde.

 

Laatste jaren en dood

Manet leed in zijn latere jaren aan gezondheidsproblemen als gevolg van syfilis, wat uiteindelijk leidde tot gedeeltelijke verlamming van zijn benen. Ondanks zijn ziekte bleef hij werken aan kleinere schilderijen, waaronder intieme bloemstukken en portretten.

Hij overleed op 30 april 1883 in Parijs, slechts 51 jaar oud. Zijn laatste schilderij, A Bar at the Folies-Bergère, wordt beschouwd als zijn meesterwerk — een complexe weergave van modern stedelijk leven, vol spiegelingen, illusies en melancholie.

 

Waardering en invloed

Édouard Manet wordt gezien als de vader van de moderne schilderkunst. Zijn vermogen om de werkelijkheid van zijn tijd te verbeelden met een nieuwe, directe stijl maakte de weg vrij voor het impressionisme en daarna het modernisme.

Zijn invloed is terug te zien in het werk van Monet, Degas, Cézanne en zelfs Picasso. Manet brak de muren van de academie open — niet door theorie, maar door moed.

 

Interessante feitjes

Een muzikale achtergrond
Manet’s vrouw Suzanne was pianiste, en muziek speelde een grote rol in hun huis. Manet schilderde geregeld muzikanten en concertscènes.

Vriend van schrijvers
Hij was bevriend met grote schrijvers als Émile Zola en Charles Baudelaire, die beiden pleitten voor erkenning van zijn vernieuwende kunst.

Schandaal als promotie
De ophef rond Olympia en Le Déjeuner sur l’herbe maakte Manet beroemd — het publiek stroomde toe om te zien wat “de moderne schandaalschilder” nu weer had gedaan.

Een trotse dandy
Manet stond bekend om zijn elegante kleding en charmante manieren. Degas noemde hem eens “de best geklede man van Parijs”.

Een mentor voor Berthe Morisot
De schilderes Berthe Morisot was een van zijn trouwste vrienden en modellen. Hun vriendschap was wederzijds inspirerend, en haar invloed was cruciaal in zijn latere, zachtere stijl.

Een eigenzinnige realist
Manet zag zichzelf nooit als impressionist. Hij zei eens: “Ik schilder wat ik zie, niet wat anderen willen dat ik zie.”