Berthe Morisot

Berthe Morisot
1841–1895

 

Berthe Morisot was een van de grondleggers van het impressionisme en de eerste vrouw die deelnam aan hun legendarische tentoonstellingen. Haar werk, subtiel en licht van toon, verkent thema’s als vrouwelijkheid, intimiteit en het alledaagse leven. Ze toonde dat de vrouwelijke blik een even krachtige, vernieuwende stem kon zijn in een door mannen gedomineerde kunstwereld.

Geboren in een welgestelde Parijse familie kreeg Morisot, samen met haar zus Edma, teken- en schilderlessen — een zeldzaam privilege voor vrouwen in haar tijd. Waar Edma later trouwde en haar penseel neerlegde, koos Berthe vastberaden voor de kunst.

Ondanks kritiek en vooroordelen bleef ze trouw aan haar eigen stijl. Haar delicate penseelvoering, lichte kleuren en gevoeligheid voor stemming maakten haar tot een van de meest verfijnde en invloedrijke impressionisten van haar generatie.

Vroege leven en opleiding

Berthe Morisot werd geboren op 14 januari 1841 in Bourges, Frankrijk, in een intellectueel gezin dat kunst en cultuur waardeerde. Haar moeder, afstammelinge van de beroemde schilder Jean-Honoré Fragonard, stimuleerde haar artistieke talent.

Ze kreeg les van schilderen plein air door Camille Corot, die haar leerde direct naar de natuur te werken. Deze lessen legden de basis voor haar latere stijl, waarin licht en atmosfeer een hoofdrol speelden.

 

Ontwikkeling en carrière

Morisot begon haar carrière met exposities in de prestigieuze Salon de Paris, maar raakte al snel gefrustreerd door de academische beperkingen. In 1868 ontmoette ze Édouard Manet, die haar portretteerde en haar introduceerde in avant-gardistische kringen.

Ze werd in 1874 de enige vrouw die deelnam aan de eerste impressionistische tentoonstelling, naast kunstenaars als Monet, Degas en Renoir. Haar schilderijen werden geprezen om hun verfijnde kleurgebruik, maar ook bekritiseerd vanwege hun “vrouwelijke lichtheid” — een opmerking die vandaag als een compliment klinkt.

 

Stijl en techniek 

Morisot’s stijl kenmerkt zich door een verfijnde lichtheid en een schijnbare spontaniteit die het resultaat is van grote beheersing. Haar penseelstreken zijn los, transparant en ritmisch, vaak met zichtbare lagen van kleur die het doek laten ademen.

Ze werkte bij voorkeur met olieverf en aquarel, maar paste beide vaak in hetzelfde werk toe. Door dunne verflaagjes en open composities wist ze de vluchtige indruk van licht en beweging vast te leggen.

Kenmerken van haar stijl:

  • Zachte, open penseelstreken en lichte paletten van wit, roze en blauw.

  • Thema’s rond het intieme en huiselijke leven: moeders, kinderen, tuinen, interieurs.

  • Speelse perspectieven, vaak met een nadruk op stof, textuur en de gloed van daglicht.

  • Een subtiel gevoel voor psychologie: haar figuren zijn dromerig, maar nooit oppervlakkig.

De vrouw als onderwerp én kunstenaar

In een tijd waarin vrouwen vooral model of muze waren, plaatste Morisot de vrouw centraal als onderwerp én schepper. Haar schilderijen tonen vrouwen niet als objecten van verlangen, maar als zelfstandige, denkende wezens — lezend, dromend, zorgend of rustend.

Met haar verfijnde blik bracht ze een nieuw perspectief op het dagelijks leven. Haar werk is intiem, maar nooit sentimenteel; gevoelig, maar niet zwak. Morisot maakte het persoonlijke universeel en het huiselijke poëtisch.

 

Privéleven

In 1874 trouwde Morisot met Eugène Manet, de broer van Édouard Manet. Hun huwelijk was liefdevol en artistiek stimulerend. Hun dochter, Julie Manet, werd haar geliefde model en later zelf schilderes en schrijver.

Hoewel Morisot werd opgenomen in de Parijse elite, bleef ze een onafhankelijke geest. Ze werkte onvermoeibaar en bleef tot aan haar dood actief in de impressionistische beweging.

 

Laatste jaren en dood

In de jaren 1890 bleef Morisot exposeren en experimenteren met nieuwe technieken, waaronder meer gedurfde kleurcontrasten en losser penseelwerk.

In 1895, op 54-jarige leeftijd, overleed ze aan longontsteking, nadat ze haar dochter had verzorgd die ziek was geworden. Haar overlijden schokte haar tijdgenoten — Degas noemde haar “de meest authentieke impressionist van ons allemaal.”

 

Belangrijkste werken

  • The Cradle (1872) – Een tedere weergave van moederschap, met haar zus Edma die naar haar slapende baby kijkt.
  • Summer’s Day (1879) – Twee elegante vrouwen in een boot op een Parijse vijver; een studie in licht, mode en reflectie.
  • Young Girl Reading (1888) – Een moment van rust en concentratie, waarin het spel van licht op huid en stof centraal staat.
  • The Mother and Sister of the Artist (1869–1870) – Een intiem portret dat haar aandacht voor familierelaties en subtiele emotie toont.
  • Julie Manet with her Greyhound Laerte (1893) – Een liefdevol portret van haar dochter, vol warmte en verfijning.

 

Interessante feitjes

De enige vrouw van de impressionisten
Morisot was het enige vrouwelijke lid van de oorspronkelijke groep impressionisten. Haar deelname aan de eerste tentoonstelling van 1874 was baanbrekend.

Een muze en een meesteres
Édouard Manet schilderde haar meerdere keren, maar hun relatie bleef gebaseerd op wederzijds respect — ze inspireerden elkaar artistiek.

Een familietraditie van kunst
Ze was verwant aan de 18e-eeuwse schilder Fragonard en huwde in de familie van Manet — kunst zat letterlijk in haar bloed.

Een stille invloed
Hoewel haar werk tijdens haar leven minder bekend was dan dat van haar mannelijke collega’s, werd ze later erkend als een van de meest vernieuwende schilders van haar tijd.

Een vrouwelijke blik op moderniteit
Haar schilderijen tonen vrouwen niet als decor, maar als onderwerp met eigen emoties en innerlijk leven — een stille revolutie in verf.

Een vroege dood, maar blijvende erfenis
Na haar overlijden in 1895 organiseerden Degas en Renoir een grote herdenkingstentoonstelling, waarmee haar plaats in de kunstgeschiedenis definitief werd verankerd.