De volharding der herinnering

Door: Salvador Dalí
Stijl: Surrealisme
Materiaal: Olieverf op doek
Jaar: 1931
Afmeting: 24 x 33 cm

Het schilderij

De volharding der herinnering (in het Spaans: "La persistencia de la memoria") is een van de beroemdste schilderijen van de surrealistische kunstenaar Salvador Dalí. Het werd voltooid in 1931 en wordt algemeen beschouwd als een van de meest iconische en raadselachtige kunstwerken van de 20e eeuw. Het schilderij is te zien in het Museum of Modern Art (MoMA) in New York City.

Het Ontstaan

Dalí schilderde "De volharding der herinnering" in de vroege jaren 30, toen de surrealistische beweging in Europa in volle bloei was. De surrealisten waren sterk beïnvloed door de psychoanalyse van Sigmund Freud en streefden ernaar de onbewuste geest in hun kunst naar voren te brengen. Dromen, het irrationele en het onbewuste waren centrale thema's in hun werk, en dat geldt zeker ook voor dit schilderij van Dalí.

Dalí haalde inspiratie voor het schilderij uit een toevallige ervaring. Hij vertelde ooit dat hij een avond thuisbleef omdat hij last had van hoofdpijn, terwijl zijn vrouw Gala uitging. Hij bleef in zijn atelier, keek naar een stuk camembertkaas die langzaam smolt in de warmte. Dit visuele idee van iets zachts en vervormbaars werd later uitgewerkt in de bekende smeltende klokken van het schilderij.

Symboliek en betekenis

Het schilderij is doordrenkt van symbolische elementen die kenmerkend zijn voor Dalí's stijl:

Smeltende klokken: De meest opvallende elementen in het schilderij zijn de drie vervormde, smeltende zakhorloges. Ze lijken de vaste structuur van tijd te verliezen, wat wordt geïnterpreteerd als een verbeelding van de vloeibaarheid en relatieve aard van tijd in dromen en in de menselijke ervaring. Het concept lijkt een directe verwijzing te zijn naar Einstein’s relativiteitstheorie, hoewel Dalí zelf heeft ontkend dat zijn werk wetenschappelijk geïnspireerd was. Hij noemde het in plaats daarvan een "camembert van de tijd", wat suggereert dat tijd in het schilderij net zo zacht en ongrijpbaar is als de smeltende kaas.
Insecten: Op het gouden zakhorloge zitten mieren. De mier is een symbool dat vaak in Dalí's werk terugkomt. Mieren vertegenwoordigen vaak verval en vergankelijkheid in zijn schilderijen. Het kan worden gezien als een teken van de vergankelijkheid van tijd en materie. Op een van de smeltende klokken zit een vlieg. Hiervan wordt beweerd dat dit het gezegde "Time flies" symboliseerd.
Gezicht in het midden: In het midden van het schilderij ligt een soort misvormd, slap gezicht, dat geïnterpreteerd wordt als een zelfportret van Dalí in droomachtige vervorming. Dit slapende, wezenloze gezicht zou kunnen verwijzen naar de onbewuste staat waarin dromen plaatsvinden, en de wazige grens tussen realiteit en verbeelding.

Mieren op het gouden zakhorloge

Een vervormd silhouet van Dalí,
met lange wimpers, en daaronder een neus waar een lange tong uitsteekt

Materiaal en techniek

Het schilderij is gemaakt met olie op doek en heeft een relatief klein formaat van 24 cm bij 33 cm. Ondanks het kleine formaat is het schilderij krachtig en geladen met symboliek.

Dalí gebruikte zijn typische techniek van fotografisch realisme, waarbij hij uiterst gedetailleerde, bijna fotografische beelden combineerde met surrealistische en onmogelijke elementen. Deze precisie draagt bij aan de droomachtige kwaliteit van het werk.

Thema’s en interpretaties

Tijd en Vergankelijkheid: Een centraal thema in "De volharding der herinnering" is het verstrijken van tijd, de relativiteit ervan en hoe tijd in de menselijke geest kan vervagen of vervormen, vooral in dromen of herinneringen.
Dromen en het Onbewuste: Net als veel andere surrealistische werken is dit schilderij sterk geïnspireerd door de droomwereld. Dalí was gefascineerd door de onlogica en ongerijmdheden van dromen, zoals ook in de psychoanalyse van Freud wordt beschreven. Dit schilderij verkent die grenzen tussen wat echt is en wat alleen in de geest bestaat.
Surrealisme: Het schilderij past perfect in de surrealistische traditie, die de irrationaliteit van de droomwereld en het onderbewuste probeert te verbinden met het visuele realisme. Het surrealisme was erop gericht om de grenzen van de werkelijkheid en de waarneming te verkennen en vaak te vervagen.

Invloed en nalatenschap

"De volharding der herinnering" is een van de meest gereproduceerde kunstwerken ter wereld en een embleem geworden van de surrealistische beweging. Het beeld van de smeltende klokken is diep in de populaire cultuur doorgedrongen, en het schilderij blijft zowel intrigerend als mysterieus voor kunstliefhebbers en wetenschappers.

In het kort

Salvador Dalí's "De volharding der herinnering" is een visuele meditatie op de vloeibaarheid van tijd, herinnering en de dromenwereld. Het is gemaakt met olie op doek in een hyperrealistische stijl en bevat surrealistische beelden zoals smeltende horloges, een slap gezicht en een desolaat landschap. Het werk weerspiegelt de surrealistische fascinatie met het onbewuste, de relativiteit van tijd en de mysterieuze aard van de menselijke geest.