Wassily Kandinsky
Wassily Kandinsky
1866–1944
Wassily Kandinsky was een baanbrekende Russische schilder en kunsttheoreticus, die algemeen wordt beschouwd als een van de grondleggers van de abstracte kunst. Kandinsky speelde een sleutelrol in de ontwikkeling van de moderne kunst door zijn gedurfde breuk met figuratieve kunst en zijn zoektocht naar een puur visuele taal die kleur, vorm en compositie boven representatie stelde.
Kandinsky werd geboren op 16 december 1866 in Moskou, Rusland, in een welgestelde familie. Zijn vader was een theehandelaar en zijn moeder kwam uit een adellijke familie. Op jonge leeftijd verhuisde hij met zijn familie naar Odessa, waar hij al vroeg interesse toonde in zowel muziek als schilderkunst. De invloed van muziek zou een blijvende rol spelen in zijn kunst.
Academische carrière
Hoewel zijn artistieke talenten al vroeg zichtbaar waren, koos Kandinsky aanvankelijk voor een academische carrière. Hij studeerde rechten en economie aan de Universiteit van Moskou en begon daarna een succesvolle carrière als docent aan de universiteit. Zijn artistieke kant liet hem echter niet los, en na een bezoek aan een impressionistische tentoonstelling in Moskou, waar hij onder de indruk was van het werk van Claude Monet, besloot hij zich volledig te richten op de kunst.
Overgang naar de kunst
In 1896, op 30-jarige leeftijd, verhuisde Kandinsky naar München om kunst te studeren. Hij begon zijn formele opleiding aan de Anton Ažbe School en vervolgens aan de prestigieuze Academie van Beeldende Kunsten in München. Aanvankelijk was hij beïnvloed door impressionisme en symbolisme, en werkte hij in een stijl die nog duidelijk figuratief was.
Kandinsky raakte betrokken bij de avant-garde kunstbewegingen in München en was mede-oprichter van de kunstenaarsgroep "Der Blaue Reiter" in 1911, samen met onder andere Franz Marc. Deze groep streefde naar een nieuwe vorm van kunst die verder ging dan het uiterlijk van de zichtbare wereld en die de diepere, spirituele betekenis van kunst probeerde te onthullen.
Ontwikkeling van abstractie
Rond deze tijd begon Kandinsky zijn beroemde theorieën over abstractie en spirituele kunst te ontwikkelen. Hij geloofde dat kunst niet slechts een nabootsing van de natuur moest zijn, maar eerder een middel om innerlijke emoties en spirituele ervaringen uit te drukken. Hij ontwikkelde een visuele taal van abstracte vormen en levendige kleuren, geïnspireerd door muziek en zijn overtuiging dat kleuren en vormen een diep emotioneel effect kunnen hebben.
Zijn baanbrekende werk, zoals "Improvisatie 31 (Sea Battle)" en "Compositie VII", markeerde zijn eerste stappen naar volledig abstracte kunst. Hij beschouwde schilderijen als muziekstukken, waarbij kleuren en vormen klanken en ritmes vertegenwoordigden. In 1910 schilderde hij wat algemeen wordt beschouwd als het eerste volledig abstracte schilderij, "Untitled (First Abstract Watercolor)".
Eerste Wereldoorlog en Russische Revolutie
Tijdens de Eerste Wereldoorlog keerde Kandinsky terug naar Rusland, waar hij betrokken raakte bij de nieuwe revolutionaire cultuurpolitiek. Hij werkte in verschillende educatieve en artistieke functies in het Sovjet-systeem, maar zijn ideeën over kunst botsten met de opkomende voorkeur voor het socialistisch realisme, dat realistische en politieke kunst benadrukte.
In 1921 besloot hij daarom terug te keren naar Duitsland, waar hij werd uitgenodigd om les te geven aan het beroemde Bauhaus in Weimar, een revolutionaire kunst- en designschool. Bij het Bauhaus werkte hij nauw samen met andere vooraanstaande kunstenaars en ontwerpers, zoals Paul Klee en László Moholy-Nagy. Hij doceerde er tot de school in 1933 door de nazi's werd gesloten.
Laatste jaren in Frankrijk
Na de sluiting van het Bauhaus verhuisde Kandinsky naar Parijs, waar hij tot aan zijn dood in 1944 woonde. Ondanks dat hij geïsoleerd raakte van de Duitse kunstwereld door de opkomst van het nazisme, bleef hij actief schilderen en ontwikkelen. In Frankrijk verfijnde hij zijn stijl verder, waarbij zijn werk steeds organischere en meer biomorfe vormen aannam, maar altijd trouw bleef aan zijn streven naar abstractie.
Invloed en nalatenschap
Kandinsky's ideeën over abstractie, kleur en de spirituele dimensie van kunst hebben een blijvende invloed gehad op de moderne kunst. Zijn kunstwerken en geschriften, waaronder het invloedrijke boek "Über das Geistige in der Kunst" (Over het geestelijke in de kunst) uit 1911, hebben kunstenaars over de hele wereld geïnspireerd.
Hij wordt gezien als een pionier van abstracte kunst, samen met andere modernisten zoals Piet Mondriaan en Kazimir Malevitsj. Kandinsky’s werk markeerde een keerpunt in de kunstgeschiedenis, waarbij hij de grenzen van de traditionele kunst verlegde en nieuwe manieren introduceerde om de innerlijke wereld van emoties en gedachten uit te drukken.
Kandinsky overleed op 13 december 1944 in Neuilly-sur-Seine, een voorstad van Parijs.
Interessante feitjes
Hij zag kleuren als geluiden
Kandinsky had waarschijnlijk synesthesie, een neurologische toestand waarbij verschillende zintuigen met elkaar verbonden zijn. Voor hem betekende dit dat hij kleuren "kon horen" en muziek "kon zien". Hij beschreef bijvoorbeeld hoe hij kleuren associeerde met bepaalde muzikale tonen: geel klonk voor hem als trompetten, terwijl blauw hem aan een orgel deed denken. Deze synesthetische ervaring beïnvloedde zijn benadering van abstractie en de manier waarop hij kleur en vorm gebruikte om gevoelens op te roepen.
Hij was een talentvol musicus
Kandinsky was niet alleen een meester in de beeldende kunst, maar hij was ook een getalenteerde musicus. Hij speelde piano en cello, en muziek was een constante inspiratiebron voor zijn werk. Zijn schilderijen zijn vaak vergeleken met muzikale composities, en hij gebruikte termen als "compositie" en "improvisatie" om zijn werken te beschrijven.
Zijn favoriete kleur was blauw
Blauw had een bijzondere betekenis voor Kandinsky. Hij geloofde dat verschillende tinten van blauw verschillende spirituele en emotionele effecten hadden. Hij zag diepblauw als iets dat het oneindige en het transcendente vertegenwoordigde. Dit verklaart waarom blauw een prominente kleur is in veel van zijn schilderijen, vooral in de werken die hij maakte met de kunstgroep "Der Blaue Reiter".
Zijn eerste abstracte schilderij is per ongeluk ontstaan
Volgens Kandinsky zelf schilderde hij zijn eerste volledig abstracte werk per ongeluk. Hij kwam op een dag zijn studio binnen en zag een schilderij op zijn kant staan. Oorspronkelijk was het een figuratief werk, maar toen hij het op deze manier zag, herkende hij het niet en vond hij het mooi vanwege de pure kleuren en vormen zonder de herkenbare voorstelling. Dit moment inspireerde hem om verder te experimenteren met abstractie.
Zijn werk werd door de nazi’s als “entartete Kunst” bestempeld
Tijdens de opkomst van het nazisme in Duitsland werd Kandinsky's werk beschouwd als "entartete Kunst" (ontaarde kunst), een term die door de nazi's werd gebruikt om moderne en abstracte kunst te veroordelen. In 1937 werden veel van zijn schilderijen verwijderd uit Duitse musea en tentoongesteld in de beruchte tentoonstelling van "ontaarde kunst". Dit was een zware klap voor Kandinsky, die Duitsland uiteindelijk moest verlaten.
Hij had een voorliefde voor Russische volkskunst
Kandinsky was sterk beïnvloed door de Russische volkskunst die hij tijdens zijn jeugd in Moskou en Odessa zag. Hij bewonderde vooral de kleurrijke volksverhalen en iconen. Deze invloeden zijn te zien in sommige van zijn vroegere werken, voordat hij overstapte naar volledige abstractie.
Hij was een theoreticus
Naast zijn werk als kunstenaar was Kandinsky ook een invloedrijke kunsttheoreticus. Zijn boek "Über das Geistige in der Kunst" (Over het geestelijke in de kunst) uit 1911 is een van de belangrijkste kunsttheoretische teksten van de 20e eeuw. In dit werk beschreef hij zijn overtuigingen over de spirituele dimensie van kunst en de symbolische kracht van kleur en vorm.
Hij gebruikte vaak de cirkel als symbool
De cirkel was een belangrijk symbool voor Kandinsky. Hij beschreef het als de meest spirituele van alle vormen en gebruikte het vaak in zijn composities. Hij geloofde dat de cirkel een perfecte balans vertegenwoordigde tussen het organische en het geometrische, en het stond voor hem voor eenheid en oneindigheid.