Het Lam Gods -  Linksonder zie je het replica van het paneel “De Rechtvaardige Rechters”

Sint-Baafskathedraal

Sint-Baafsplein 1, 9000 Gent, België

De roof van het paneel “De Rechtvaardige Rechters” uit het beroemde altaarstuk “Het Lam Gods” in 1934 is een van de meest mysterieuze kunstdiefstallen in de geschiedenis. Dit altaarstuk, dat door de gebroeders Jan en Hubert van Eyck in de 15e eeuw werd voltooid, staat bekend als een van de grootste meesterwerken van de Vlaamse Primitieven en is gehuisvest in de Sint-Baafskathedraal in Gent, België. Hoewel vele kunstwerken in de loop van de geschiedenis zijn gestolen en teruggevonden, blijft het verdwenen paneel van "Het Lam Gods" een mysterie, en het lot ervan is nog steeds onbekend.

 

Het altaarstuk: Een meesterwerk van de Vlaamse kunst

Het Lam Gods is een polyptiek, een schilderij bestaande uit meerdere panelen, en is samengesteld uit 12 panelen. Het centrale thema van het werk is de verlossing van de mensheid door het offer van Christus, symbolisch voorgesteld als het lam. De buitenste panelen van het altaarstuk bevatten afbeeldingen van figuren uit het christendom, waaronder heiligen en rechters, terwijl de binnenste panelen het hemelse en aardse leven, met het Lam centraal, weergeven.

Het paneel dat gestolen werd, is het beroemde linkerpaneel in de onderste rij, “De Rechtvaardige Rechters”, dat een groep rechters toont die worden geleid door de figuur van koning Salomo. Dit paneel stond symbool voor de waardigheid en wijsheid van de rechterlijke macht. Het is een essentieel onderdeel van het grotere religieuze verhaal van het Lam Gods, en de diefstal ervan veroorzaakte een groot verlies voor het kunsthistorisch erfgoed.

De diefstal in 1934

In de nacht van 10 op 11 april 1934 werd de diefstal van het paneel uitgevoerd. Twee panelen werden meegenomen uit de kathedraal, maar een van deze, het paneel “Johannes de Doper”, werd kort daarna in bewaring gesteld in de kathedraal zelf en later teruggevonden. Het andere gestolen paneel, “De Rechtvaardige Rechters”, verdween en werd nooit teruggevonden.

Wat opvallend is, is dat de dief of dieven erin slaagden om het paneel zonder veel moeite los te maken, wat suggereert dat ze goed voorbereid waren en wisten wat ze moesten doen. Ze namen de twee panelen mee, maar keerden later terug om alleen "De Rechtvaardige Rechters" te behouden. Dit wekt de indruk dat de dieven het paneel bewust en gericht hadden gestolen, mogelijk voor een specifieke opdrachtgever of om persoonlijke redenen.

Losgeldbrieven en onderhandelingen

Na de diefstal ontvingen de autoriteiten en de kathedraal een reeks losgeldbrieven van een persoon die beweerde de dief te zijn. In de brieven werd een bedrag van 1 miljoen Belgische frank geëist voor de veilige terugkeer van het paneel. De Belgische regering, onder druk van de publieke opinie en de kunstgemeenschap, stond open voor onderhandelingen en betaalde gedeeltelijk het geëiste bedrag. Toch gaf de dief het paneel niet terug, ondanks enkele vage aanwijzingen over de locatie ervan.

In een van de brieven beweerde de dief dat het gestolen paneel zich "in een veilige plaats" bevond. Later stuurde de dief een codeerboodschap met mogelijke hints naar de locatie van het paneel. Dit leidde tot een uitgebreide zoektocht, maar zonder succes. De dief bleef het paneel verborgen houden en de correspondentie eindigde abrupt, zonder dat het paneel werd teruggegeven.

De verdachte: Arsène Goedertier

In november 1934, maanden na de diefstal, deed zich een cruciale ontwikkeling voor. Een man genaamd Arsène Goedertier, een verzekeringsagent en koster uit Wetteren, bekende op zijn sterfbed dat hij als enige wist waar het gestolen paneel verborgen was. Goedertier stierf kort na deze onthulling, en hoewel er onderzoek werd gedaan naar zijn achtergrond, werd het paneel nooit gevonden.

Goedertier liet een reeks documenten en aanwijzingen achter, die later door de politie en experts werden onderzocht. De documenten leken te bevestigen dat hij mogelijk betrokken was geweest bij de diefstal, maar hij gaf nooit de exacte locatie van het paneel prijs. Het is niet duidelijk waarom Goedertier betrokken was bij de diefstal, of hij het paneel zelf had gestolen of in opdracht van iemand anders had gehandeld. Zijn sterfbedbekentenis blijft een van de grootste raadsels rond deze zaak.

Theorieën over de verblijfplaats van het paneel

Door de jaren heen zijn er talloze theorieën ontwikkeld over waar het gestolen paneel zich zou kunnen bevinden. Enkele populaire theorieën zijn:

  1. Verborgen in een kerk of kathedraal: Aangezien Goedertier nauwe banden had met de kerk, suggereren sommige onderzoekers dat het paneel mogelijk verborgen is in een kerk, een kapel of zelfs een geheime kamer in een religieus gebouw in Gent of Wetteren.

  2. Verkocht aan een privéverzamelaar: Een andere theorie is dat het paneel mogelijk in handen van een privéverzamelaar is beland, wellicht buiten België, en nu in een onbekende collectie zit. Diefstallen op bestelling waren in die tijd niet ongebruikelijk, vooral als het ging om kunst van onschatbare waarde.

  3. Verwoest of verdwenen: Sommigen vrezen dat het paneel mogelijk verloren is gegaan of vernietigd, bijvoorbeeld tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hoewel er geen bewijs is dat dit is gebeurd, blijft dit een pijnlijke mogelijkheid.

  4. Geheime locatie in Gent: Andere theorieën suggereren dat het paneel verborgen zou kunnen zijn in de stad Gent zelf, mogelijk in een onontdekte kelder of kluis. Vele zoektochten in de stad en de omliggende regio hebben echter nog geen resultaten opgeleverd.

Het mysterie van de "Rechtvaardige Rechters":
Een onopgeloste diefstal die de wereld blijft fascineren

Ondanks de diefstal blijft het Lam Gods een van de meest bewonderde kunstwerken ter wereld. Het gestolen paneel "De Rechtvaardige Rechters" werd vervangen door een replica, geschilderd door de Belgische kunstenaar Jef Van der Veken in de jaren 40. Hoewel het vervangende paneel zorgvuldig werd gemaakt om naadloos in het altaarstuk te passen, blijft het origineel van onschatbare waarde voor kunstliefhebbers en historici.

De diefstal van het paneel wordt gezien als een van de grootste onopgeloste kunstdiefstallen in de geschiedenis, en de zaak blijft de verbeelding prikkelen. Het mysterie van de Rechtvaardige Rechters heeft zijn plaats gevonden in de Belgische volkscultuur, en er zijn talloze boeken, films en documentaires aan gewijd. Bovendien lokt de voortdurende zoektocht naar het paneel nog steeds schattenjagers en kunsthistorici die hopen het ooit terug te vinden.

De diefstal van "De Rechtvaardige Rechters" uit het Lam Gods is niet alleen een groot verlies voor het kunsthistorisch erfgoed, maar ook een van de meest fascinerende en mysterieuze kunstdiefstallen ooit. Ondanks meerdere pogingen, diepgaand onderzoek en talloze theorieën is het paneel tot op heden nog steeds niet teruggevonden. Het mysterie rondom deze diefstal blijft voortleven, en het verhaal van het gestolen paneel inspireert nog steeds nieuwe generaties kunstliefhebbers en onderzoekers.