John Constable door Ramsey Richard Reinagle - 1799
John Constable
1776–1837
John Constable was een Engelse schilder die vooral bekend werd om zijn landschappen van het Engelse platteland. Met zijn losse penseelvoering, gevoel voor atmosfeer en oog voor realisme vernieuwde hij de landschapskunst van de 19e eeuw. Zijn werk legde de basis voor de romantische landschapschilderkunst en beïnvloedde generaties na hem, vooral in Frankrijk.
Constable werd geboren in het dorpje East Bergholt in Suffolk, waar hij opgroeide tussen rivieren, weilanden en molens. Het landelijke landschap waarin hij was grootgebracht werd de kern van zijn oeuvre. Hij wilde de natuur weergeven zoals hij die werkelijk zag, met wisselende luchten, glinsterend licht en de subtiele beweging van water en bomen.
Hoewel hij in Engeland lange tijd minder erkenning kreeg, oogstte hij groot succes in Frankrijk, waar kunstenaars als Delacroix zijn werk bewonderden. Tegenwoordig geldt Constable als een van de belangrijkste landschapschilders van de Romantiek en als een meester die het alledaagse Engelse landschap tot kunst verhief.
Vroege leven en opleiding
John Constable werd geboren op 11 juni 1776 in East Bergholt, Suffolk. Zijn vader was een welvarende molenaar en had gehoopt dat John het familiebedrijf zou overnemen. Toch koos hij al vroeg voor de kunst, al moest hij zijn familie overtuigen van zijn talent en toewijding.
In 1799 trad hij toe tot de Royal Academy Schools in Londen, waar hij zijn opleiding genoot. Hij kopieerde werken van oude meesters, maar zijn ware inspiratie bleef het platteland van Suffolk, dat hij telkens opnieuw vastlegde in schetsen en studies.
Doorbraak en stijl
Constable brak door met zijn landschappen, waarin hij de natuur met ongekende eerlijkheid en frisheid schilderde. Zijn stijl wordt gekenmerkt door:
- Eerlijke weergave – Hij idealiseerde de natuur niet, maar schilderde het landschap zoals hij het zag: veranderlijk, levendig en echt.
- Luchten vol beweging – Wolkenluchten spelen een hoofdrol in zijn werk; hij maakte talloze studies om hun vormen en lichtval te begrijpen.
- Losse toets – Zijn penseelvoering was levendig en vooruitstrevend, en werd later bewonderd door de Franse impressionisten.
- Plaatselijke verbondenheid – Hij noemde de streek rond de rivier de Stour zijn “birthplace of his art” en schilderde er steeds opnieuw.
Belangrijkste werken
- The Hay Wain (1821) – Zijn beroemdste schilderij, een idyllisch tafereel van een wagen die door een rivier wordt getrokken.
- Dedham Vale (1802) – Een vroeg landschap waarin al zijn liefde voor Suffolk zichtbaar is.
- Salisbury Cathedral from the Meadows (1831) – Een dramatisch werk dat zijn gevoel voor natuur en spiritualiteit toont.
- Cloud Studies (ca. 1820–1822) – Een reeks studies waarin hij luchten tot in detail observeerde en schilderde.
Een buitenlandse doorbraak
Hoewel zijn werk in Engeland vaak werd bekritiseerd en weinig verkocht, vierde Constable grote successen in Frankrijk. Zijn losse penseelvoering en frisse weergave van de natuur werden daar met veel enthousiasme ontvangen. Kunstenaars als Eugène Delacroix en de Barbizon-schilders zagen in hem een vernieuwende kracht en lieten zich inspireren door zijn stijl. Dankzij deze waardering groeide zijn internationale reputatie, zelfs terwijl hij in eigen land nog vaak werd onderschat.
Privéleven
In 1816 trouwde Constable met Maria Bicknell, ondanks tegenstand van haar familie. Het huwelijk was gelukkig maar kort: Maria stierf in 1828 na een langdurige ziekte. Haar dood trof Constable diep en beïnvloedde de melancholie in zijn latere werken.
Samen kregen zij zeven kinderen, die Constable naast zijn werk als schilder grotendeels zelf opvoedde. Ondanks zijn drukke gezin bleef hij trouw aan zijn overtuiging dat kunst geworteld moest zijn in observatie van de natuur.
Laatste jaren en dood
Na de dood van zijn vrouw bleef Constable werken, maar zijn schilderijen kregen een donkerder toon. Hij bleef actief binnen de Royal Academy en gaf lezingen over kunst en natuur. In 1837 overleed hij op 60-jarige leeftijd in Londen.
Waardering en invloed
Constable’s realistische, gevoelige landschappen werden in Engeland aanvankelijk minder gewaardeerd, maar in Frankrijk juist enthousiast onthaald. Zijn werk beïnvloedde kunstenaars als Delacroix en de Barbizon-school, en later ook de impressionisten. Tegenwoordig wordt hij gezien als een van de grootste landschapschilders uit de kunstgeschiedenis.
Interessante feitjes
Obsessie met wolken
Constable maakte honderden studies van wolken en luchten. Hij noteerde soms zelfs het tijdstip, het weer en de windrichting op zijn schetsen.
Eerste landschappen als ‘geschiedenis’
Constable noemde zijn grote landschappen “six-footers” en beschouwde ze als even belangrijk als historiestukken, een gewaagde stelling in zijn tijd.
Slechts twintig schilderijen in Engeland verkocht
Hoewel Constable nu erg beroemd is, verkocht hij tijdens zijn leven slechts zo’n twintig schilderijen in Engeland. In Frankrijk daarentegen vond hij in slechts een paar jaar tijd evenveel kopers.
Een constable als ambtenaar
In 1824 werd hij benoemd tot Commissioner of Paving, Lighting, Cleansing, Watering and Watching in St Pancras, een soort buurtbestuurder voor de openbare ruimte.
Een afkeer van Brighton
Toen hij er verbleef voor de gezondheid van zijn vrouw, noemde hij de stad spottend “Piccadilly by the seaside” – een verzamelplaats van Londense drukte en mode.
Haat aan scholen
Constable noemde scholen “accumulated evil”, na een jeugd vol lijfstraffen en slechte docenten. Dit leidde ertoe dat hij obsessief controle had over de opleiding van zijn eigen kinderen, die hij vaak van school naar school verhuisde.
Ontsnapt aan de dienstplicht
In 1806 regelde hij dat een ander in zijn plaats werd ingelijfd bij de Middlesex Militia. Dat was destijds toegestaan – zijn familie vond het waarschijnlijk veiliger dan een carrière als kunstenaar.
Heldhaftig bij een brand
Toen zijn huis in Charlotte Street in 1812 afbrandde, stormde Constable terug naar binnen om een zwangere vrouw en een dienares te redden. Hij schreef later levendig over zijn heldendaad in een brief aan Maria Bicknell.
Een flamboyante smaak
Na de brand richtte Constable zijn woning opnieuw in met zalmroze behang en karmozijnrode meubels – een opvallende keuze voor de serieuze schilder.
Getroffen door verdriet
Na de dood van zijn vrouw Maria in 1828 zweerde hij ooit dat hij nooit meer zou schilderen. Uiteindelijk keerde hij toch terug naar het doek, mogelijk als manier om zijn verlies te verwerken.
Constable Country
De plekken in de omgeving van zijn geboortevallei aan de rivier de Stour zijn liefkozend Constable Country genoemd – omdat hij er voortdurend op terugkeerde in zijn werk.
Meer vriendschap dan rivaliteit met Turner
Hoewel vaak wordt gesproken van een felle rivaliteit, waren Constable en Turner in de jaren 1830 juist bevriend en waardeerden ze elkaars werk.