Zelfportret van William Turner - 1799
William Turner
1775–1851
William Turner, vaak aangeduid als “de schilder van licht”, was een van de meest invloedrijke Britse kunstenaars van de 19e eeuw. Zijn vernieuwende gebruik van kleur, licht en atmosfeer legde de basis voor het impressionisme en veranderde de manier waarop landschappen in de schilderkunst werden ervaren.
Turner werd geboren op 23 april 1775 in Covent Garden, Londen, als zoon van een barbier en pruikenmaker. Zijn artistieke talent werd al vroeg ontdekt: als kind verkocht hij tekeningen aan klanten van zijn vader.
Zijn jeugd kende uitdagingen. Zijn moeder leed aan psychische problemen en werd opgenomen in een inrichting, waardoor Turner vaak bij familie buiten Londen verbleef. Deze omstandigheden maakten hem al jong zelfstandig en gedreven om een carrière in de kunst op te bouwen.
Opleiding en vroege carrière
Op veertienjarige leeftijd werd Turner toegelaten tot de Royal Academy of Arts in Londen, waar hij klassieke schildertechnieken leerde. Hij viel op door zijn talent en gedrevenheid en exposeerde al op zijn vijftiende. Turner begon als topografisch tekenaar en maakte gedetailleerde aquarellen van landschappen en architectuur, vaak in opdracht. Zijn reputatie groeide snel, en op 27-jarige leeftijd werd hij volwaardig lid van de Royal Academy – een zeldzame prestatie.
Stijlontwikkeling en meesterwerken
Turner’s stijl evolueerde van gedetailleerd realisme naar een revolutionaire benadering van licht, kleur en beweging. Zijn schilderijen legden steeds minder nadruk op precieze details en steeds meer op emotie en atmosfeer. Werken als The Fighting Temeraire (1839) en Rain, Steam and Speed (1844) tonen zijn fascinatie voor zowel natuurkrachten als de industriële revolutie.
Zijn losheid van penseelvoering werd in zijn tijd soms bekritiseerd en bestempeld als “slordig” of “onaf”, maar deze experimentele stijl zou later een inspiratiebron worden voor impressionisten zoals Claude Monet en James Whistler.
Persoonlijk leven en karakter
Hoewel Turner een groot publiek trok met zijn kunst, bleef hij een gesloten en mysterieuze man. Hij trouwde nooit, maar had langdurige relaties, waaronder met Sophia Booth, met wie hij zijn laatste jaren doorbracht in Chelsea. In zijn latere leven leefde hij eenvoudig en soms zelfs teruggetrokken, ondanks zijn succes en rijkdom.
Reizen door Europa
Turner reisde veel door Groot-Brittannië en Europa en liet zich vooral inspireren door Venetië en het licht van Italië. Zijn schetsboeken – meer dan 300 in totaal – bevatten duizenden tekeningen en aquarellen. Deze werken geven een uniek inkijkje in zijn werkwijze en zijn vermogen om snel de essentie van een landschap te vangen.
Controverses en rivaliteit
Turner’s carrière werd gekenmerkt door rivaliteit en provocatie. Een beroemd voorbeeld is zijn actie tijdens de Royal Academy-tentoonstelling van 1832: hij voegde een felrode stip toe aan zijn schilderij Helvoetsluys om het de aandacht te geven die hij vond dat het verdiende. Critici spraken er schande van, maar het publiek had het er weken over.
Zijn steeds lossere stijl riep discussie op; sommige critici vergeleken zijn werk spottend met “zeepbellen” of “kleurige mist”. Turner trok zich weinig aan van deze kritiek en bleef schilderen volgens zijn eigen visie.
Nalatenschap
William Turner overleed op 19 december 1851 in Chelsea, Londen, en werd begraven in St. Paul’s Cathedral, naast zijn idool Sir Joshua Reynolds. In zijn testament liet hij een groot deel van zijn werk aan Groot-Brittannië na. De beroemde Turner Bequest omvat duizenden tekeningen, schetsen, aquarellen en schilderijen. Vandaag de dag is een groot deel daarvan te zien in de Tate Britain, waar een speciale vleugel aan hem is gewijd. Zijn innovatieve stijl maakte hem tot een van de belangrijkste vernieuwers van de westerse schilderkunst.
Interessante feitjes
Een sobere levensstijl
Ondanks zijn rijkdom gaf Turner weinig om luxe. Hij droeg eenvoudige kleding en investeerde zijn geld vooral in reizen en kunstbenodigdheden.
Verzamelaar van zichzelf
Turner verkocht bewust weinig schilderijen en wilde dat zijn werk als geheel bewaard bleef. Dankzij deze beslissing bestaat er vandaag een ongeëvenaarde collectie van zijn kunst.
Een geheimzinnig leven
In zijn latere jaren leefde Turner onder een andere naam (“Mr. Booth”) in Chelsea, samen met Sophia Booth. Pas na zijn dood ontdekten velen zijn tweede leven.
Live-schilderen als marketing
Tijdens tentoonstellingen bracht Turner vaak pas op het laatste moment kleur aan op zijn doeken, waardoor bezoekers live getuige waren van zijn genie. Dit vergrootte zijn mystiek en maakte hem een publieksfavoriet.
Avonturier voor zijn kunst
Turner zou zich tijdens een storm aan de mast van een schip hebben laten vastbinden om het natuurgeweld zelf te ervaren. Het verhaal is niet volledig bewezen, maar past bij zijn reputatie als compromisloze kunstenaar.
Poëzie als tweede passie
Turner schreef poëzie die hij soms toevoegde aan tentoonstellingscatalogi. Hoewel deze minder bekend is, weerspiegelt ze dezelfde romantische gevoeligheid als zijn schilderijen.
Zijn laatste woorden
Volgens overlevering waren Turner’s laatste woorden: “The Sun is God.” Een passend afscheid voor een kunstenaar die zijn leven wijdde aan licht.