Hilma af Klimt (datum onbekend)
Hilma af Klint
1862–1944
Hilma af Klint was een Zweedse kunstenares en visionair, die vandaag wordt gezien als een pionier van de abstracte kunst. Ze werd geboren op 26 oktober 1862 in Solna, nabij Stockholm, in een familie met een rijke maritieme traditie. Haar vader, Victor af Klint, was kapitein en commandant bij de marine, maar had ook een passie voor wiskunde, die hij met zijn dochter deelde. Hilma erfde van hem een analytische blik en een fascinatie voor structuren, terwijl haar moeder, afkomstig uit een religieuze familie, een spirituele basis legde.
Ze groeide op in een omgeving waarin natuur en wetenschap samenkwamen. De zomers bracht ze door op het eiland Adelsö, waar ze haar liefde voor de natuur ontwikkelde door urenlang planten en dieren te observeren en vast te leggen in tekeningen. Deze vroege ervaringen zouden later doorklinken in haar kunst, waarin ze natuurkundige patronen en symboliek combineerde met mystieke thema’s.
Opleiding en vroege carrière
Hilma studeerde van 1882 tot 1887 aan de prestigieuze Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Stockholm. Daar blonk ze uit in portret- en landschapsschilderkunst en begon ze al vroeg een professionele carrière, met opdrachten en tentoonstellingen. Hoewel ze succes had met haar traditionele werk, voelde ze zich beperkt door conventionele stijlen. Ze raakte steeds meer geïnteresseerd in filosofie, mystiek en spiritualiteit, onderwerpen die haar kunst diepgaand zouden beïnvloeden.
Persoonlijk leven en spirituele wending
Het overlijden van Hilma’s jongere zus Hermina in 1880 was een keerpunt in haar leven. Dit verlies wakkerde haar fascinatie aan voor spiritualiteit, het hiernamaals en esoterische kennis, en leidde haar tot een diepgaande interesse in spiritisme, theosofie en andere mystieke studies.
Hilma koos voor een ongehuwd leven en kreeg geen kinderen. Na de dood van haar vader in 1898 trok ze in bij haar moeder, met wie ze een hechte band had. Ze zorgde voor haar tot haar overlijden in 1920. Hilma’s volwassen leven speelde zich voornamelijk af binnen een kleine, vertrouwde kring van familieleden en dierbare vriendinnen, vaak vrouwen die haar artistieke en spirituele zoektocht deelden.
Spirituele inspiratie en The Five
In 1896 richtte Hilma samen met vier andere vrouwen een spirituele kring op: De Fem (The Five). Ze hielden seances en communiceerden met spirituele gidsen, waarbij ze automatisch tekenwerk maakten. Hilma geloofde dat haar kunst voortkwam uit boodschappen van “Hoge Meesters”, entiteiten die haar opdrachten gaven voor een serie monumentale werken.
In 1906 begon ze aan haar meesterwerk: de Schilderijen voor de Tempel, een reeks van meer dan 190 grote, abstracte schilderijen vol symboliek. De werken, bedoeld om spirituele waarheden te verbeelden, behoren tot de meest baanbrekende kunstwerken van de vroege 20e eeuw.
Abstractie vóór Kandinsky
Hilma’s eerste volledig abstracte schilderijen ontstonden al in 1906, vijf jaar vóór Kandinsky’s eerste abstracte werk. Ze gebruikte geometrische vormen, intense kleuren en spirituele symboliek om een onzichtbare wereld te verbeelden. In plaats van louter esthetische composities te maken, wilde ze universele kennis vastleggen: de verbinding tussen natuur, mens en kosmos.
Omdat ze wist dat haar werk zijn tijd vooruit was, bepaalde Hilma dat haar schilderijen pas 20 jaar na haar dood openbaar mochten worden gemaakt.
Controverses en kritiek
Hilma’s keuze om haar abstracte werk verborgen te houden tijdens haar leven leidde ertoe dat ze lange tijd volledig buiten de kunstgeschiedenis viel. Critici zagen haar lange tijd slechts als een provinciale portretschilderes, zonder kennis van haar baanbrekende oeuvre.
Ook de ontmoeting met Rudolf Steiner in 1908 had grote invloed: hij vond dat haar werk niet geschikt was voor het publiek van die tijd. Zijn afwijzende houding raakte Hilma diep en zorgde voor een periode van terugtrekking en heroverweging van haar werk.
Daarnaast weigerde Hilma mee te doen aan de commerciële kunstmarkt. Ze stelde zich eerder op als visionair dan als kunstprofessional, wat haar naamsbekendheid tijdens haar leven beperkte. Pas in de jaren 1980 werd haar werk erkend als revolutionair en kreeg ze postuum de status die ze vandaag geniet.
Nalatenschap
Hilma af Klint overleed op 21 oktober 1944 in Djursholm, Zweden, op 81-jarige leeftijd. Ze liet meer dan 1.200 schilderijen en 26.000 pagina’s aan notities na, een ongekende collectie die pas in de jaren 1980 werd ontdekt door kunsthistorici. Haar werk kreeg wereldwijde erkenning door tentoonstellingen zoals die in 2018 in het Guggenheim Museum in New York, dat meer dan 600.000 bezoekers trok. Vandaag geldt ze als een visionaire kunstenaar die het pad voor de moderne abstractie plaveide.
Interessante feitjes
Invloed van Rudolf Steiner
In 1908 ontmoette Hilma de Oostenrijkse filosoof Rudolf Steiner, leider van de theosofische beweging. Zijn kritische houding leidde tot twijfel en een tijdelijke stop in haar werk.
Een verborgen bibliotheek
Hilma documenteerde haar spirituele ervaringen in duizenden pagina’s notities, diagrammen en schema’s. Deze archieven zijn net zo baanbrekend als haar schilderijen en bieden inzicht in haar denkwereld.
Een spiraal als levenssymbool
De spiraal, symbool van groei en spirituele evolutie, keert voortdurend terug in haar werk. Haar grootste tentoonstelling in 2018 vond plaats in het spiraalvormige Guggenheim Museum.
Een verborgen pionier
Tijdens haar leven stelde ze haar revolutionaire abstracte werken niet tentoon. Voor de buitenwereld bleef ze vooral landschaps- en portretschilderes, terwijl ze in het geheim de moderne kunstgeschiedenis herschreef.
Wetenschap en mystiek
Hilma combineerde artistieke intuïtie met een fascinatie voor wiskunde, biologie en kosmologie. Haar schilderijen lijken soms op wetenschappelijke diagrammen, maar dragen diep spirituele betekenissen.